رابطه عقلانیت و عبودیت از منظر علامه طباطبایی

چکیده:
عبودیت گوهر اساسی دین است و همه معارف و احکام دینی برای تحقق عبودیت خدای سبحان است و غایت خلقت نیز چیزی جز عبودیت نیست. از طرف دیگر قوام وجود آدمی به عقل اوست و مخاطب خداوند و عامل اجرای اوامر و نواهی عقل است، بنابراین تحقق عبودیت جز با واسطه عقل امکان ندارد. اما همان‌گونه که علم و ادراک در عالم هستی دارای درجات و مراتب است عبادت نیز دارای درجات و مراتب است. عبودیت تکوینی یا عبادت بالاضطرار همه عالم موجودات را شامل می‌شود و عبادت بالاختیار مختص موجودات خودآگاه است و مراتب ادراک با مراتب عبودیت تلازم دارد. و همانگونه که مرتبه‌ای از عبودیت فعلیت دارد و باید مراتب دیگری از آن را به فعلیت رساند مرتبه‌ای از عقلانیت نیز در آدمی بالفعل است و باید مراتب کامل‌تر آن را کسب کرد.