زمینه های سیاسی تشکیل خلافت فاطمیان در افریقیه

چکیده

خلافت فاطمیان بعد از خلافت عباسیان مهمترین حاکمیت در جهان اسلام است.ایشان در دوره حکومت خود بر نیمی از ممالک بنی‌ عباس غالب شدند و نزدیک بود به مرکزشان بغداد هم داخل شوند و حاکمیت بنی‌عباس را از میان بردارند. قیام و ظهور فاطمیان در ناحیه قبایلی و بربرنشین افریقیه در نیمه دوم قرن سوم، به رهبری ابوعبدالله شیعی با تکیه بر عقاید اسماعیلیان انجام‌ پذیرفت و موفق شدند حکومت اغلبیان (296-184 ه) هوادار عباسیان در قیروان در منطقه افریقیه، رستمیان (296-145)، اباضی در تاهرت در مغرب میانه و بنی‌مدرار صفری (375-172) در سجلماسه در مغرب دور را از صحنه سیاسی مغرب حذف کنند و ادریسیان (375-172 ه) علوی را به عنوان خراجگزار، در بخش کوچکی از محدوده قلمرو پیشین خود بگمارند. پیروزی فاطمیان زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی مختلفی داشته که بعضی از این عوامل به خارج از ناحیه مغرب و برخی به داخل مغرب باز می‌گردد که در رأس آن ویژگی‌های موجود منطقه افریقیه و قبایل بربر آن نقش مهمتری ایفا کرده‌اند. تشکیل این خلافت در ناحیه دور افتاده از مرکز خلافت و در بین اقوام بربر، به خصوص قبایل کتامة زمینه‌های سیاسی و اجتماعی قدرتمندی داشته که توانسته‌اند در مدتی کمتر از دو دهه به چنین موفقیت عظیمی برسند.

واژه های کلیدی: اسماعیلیان، فاطمیان، قرامطه، افریقیه، کتامه، مغرب.