چکیده
ویلفرد مادلونگ اسلام شناس برجسته آلمانی، به مناسبت معرّفی و نقد کتاب ارزشمند «یکی و دیگر [یعنی: خدا و همه اندیشه های انسان در باب او]: ملاحظاتی در باب کتاب‌های مِلَل و نِحَل نگاشتی اسلامی» نوشتۀ دیگر اسلام پژوه برجسته آلمانی، پروفسور یوزف فان اس، به اختصار بسیار، دیدگاه‌های خویش را در باب مسأله جانشینی پیامبر اکرم (ص) و موضع شیعیان و اهل سنّت در این باره بازگو کرده است و این بار با صراحتی بیشتر به تبیین و توضیح نظرگاه خویش و آنچه در کتاب جانشینی حضرت محمّد (ص) بیان کرده بود، پرداخته است. به جهت اهمّیّت نگرش‌ها و نظرگاه هایی که وی در مقاله یادشده درباره تاریخ پیدائی تشیّع و موضوع جانشینی پیامبر (ص) و نقد برخی از آراء فان اس در مسائل یاد شده، مطرح کرده است، در این نوشتار به طور جداگانه بعضِ آراء شایان توجّه او در این موضوعات مرور می شود.