مفضل بن عمر و جریان تفویض

چکیده:
مفضل بن عمر، از شخصیت‌های بزرگ شیعه در قرن دوم هجری است كه روایات بسیاری از وی در منابع حدیثیِ امامیه وجود دارد. برخی وی را به جریان «مفوّضه» نسبت داده و حتی او را بنیان‌گذار این جریان به شمار آورده‌اند. بررسیِ شخصیت مفضل و نیز صحت‌وسقم نسبتِ تفویض به وی، علاوه بر آنكه گوشه‌ای از تاریخ مدرسه كلامی كوفه را آشكار می‌کند، دریچه‌ای برای شناخت جریان متهم به غلو در فضای كوفه قرن دوم به روی ما می‌گشاید. تحلیلِ داده‌های تاریخیِ موجود درباره مفضل و همچنین تاریخ شکل‌گیری جریان تفویض نشان می‌دهد، به‌هیچ‌وجه نمی‌توان وی را از بنیان‌گذاران و منتسبان به این جریان به‌حساب آورد؛ به عبارت دقیق‌تر، اطلاعات موجود درباره مفضل، هیچ‌گونه تفكر تفویضی را برای وی اثبات نمی‌کند.