چکیده:
این بخش از مقاله به معرفی و بررسی انواع مختلف شطرنج در طول تاریخ می‌پردازد. گونه‌های متعددی مانند شطرنج رومی، هندی، ایرانی، فرنگی، شطرنج چهارچهره، شطرنج گرد، شطرنج زنده، شطرنج تیموری و شطرنج ذوات الحصون شرح داده شده‌اند که هر کدام قواعد، آرایش مهره‌ها و تعداد خانه‌های مخصوص به خود را داشته‌اند. این تنوع نشان‌دهنده غنای فرهنگی و گستردگی جغرافیایی این بازی است.
همچنین پیشینه شطرنج در ایران با استناد به متون کهن مانند «کارنامه اردشیر بابکان» مورد تأکید قرار گرفته و نشان داده شده که این بازی پیش از دوره ساسانیان و حتی در عصر اشکانیان در ایران رواج داشته است. در پایان، به انتقال شطرنج از ایران به جهان اسلام و سپس اروپا از طریق مسلمانان، سلجوقیان و عثمانیان اشاره شده و نقش ایرانیان در توسعه و معرفی این بازی به جهانیان پررنگ دانسته شده است.