مقالات

چکیده مسأله «انتظار فرج امام قائم» به معنای «انتظار فرج امام غائب»، یکی از مفاهیمی است که بویژه پس از آغاز دوره غیبت ‏کبری امام عصر (عج)، مورد توجه دانشمندان شیعه بوده است. اگر چه برخی گزارش‌های تاریخی از طرح مسأله «انتظار ‏فرج» در میان جامعه شیعه برای برخی ائمه پیشین نیز حکایت دارند، ‏اما بی شک این مفهوم، در دورانی که امام از میان ‏انظار غائب شدند، بیش از هر زمان دیگری مورد توجه جامعه شیعه و بخصوص دانشمندان شیعی واقع گشت. بررسی ‏گذرای منابع روایی شیعی که به نحوی به این مفهوم یا مسأله پرداخته‌اند، نشان می‌دهد که…

چکیده: هدف: هدف این مقاله معرفی و نقد مدخل «انبیا و نبوت» از دایره المعارف قرآن می پردازد. مقاله یوری روبین مشتمل بر این مباحث است: تفاوت بین رسول و نبی؛ فرشتگان و ماموریت آنان؛ جایگاه، مرتبه و تبار پیامبران؛ کاربرد های وحی و برخی ویژگی های آن؛ معجزات؛ رابطه محمد و کتاب ایشان با دیگر پیامبران؛ گستره رسالت؛ اهداف رسالت؛ برخوردهای امتها؛ قصه های پیامبران الهی؛ گزارشی از پیامبر در منابع حدیثی و تاریخی؛ جانشینان پیامبر اسلام؛ تحقیقات جدید در مورد پیامبرشناسی. روش: روش تحقیق بکار گرفته شده روش تحلیل اسنادی بوده است. یافته ها: این مقاله از تاثیر…

چکیده: مساله چگونگی نسبت فاعلیت انسان با فاعلیت الهی همواره یكی از دغدغه آمیزترین مسایل در اندیشه بشری، بویژه دانشمندان الهی بوده است. اهم آرا اندیشمندان مسلمان در این زمینه به سه نظریه جبر، تفویض و امر بین الامرین برمیگردد. نظریه جبر برخلاف دریافت وجدانی هر فرد، و نظریه تفویض مستلزم فاعلیت مستقل انسان از خداوند است. نظریه امر بین الامرین كه نخستین بار از سوی امامان معصوم (علیهم السلام) ارایه شده بر نفی جبر و تفویض و اثبات حقیقتی میان آن دو دلالت دارد. فهم و دریافت حقیقت امر بین الامرین بحكم عقل و نقل خالی از دشواری نیست….

چکیده مسأله امامت از دیرباز مطمح نظر متکلّمان و مفسّران نامدار اسلامی بوده است. فرقه‌های اسلامی در هیچ یک از مسائل دینی به سان مسأله امامت اختلاف نظر نداشته‌اند. علمای نام‌آور اسلامی، اوّلاً به دو فرقۀ بزرگ شیعه و اهل سنّت تقسیم شدند که جمیع فرقه‌های شیعه در تعیین امام، قائل به نصّ شدند، لیکن همۀ فرقه‌های اهل سنّت قائل به بیعت و اجماع اهل حلّ و عقد در این باب گشتند. فرقه‌های شیعه نیز در امر تعیین امام، از برخی جهات متشتّت گشتند. برخی قائل به نصّ خفیّ و برخی دیگر به عدم عصمت امام نظر دادند. در این…

چکیده: یکی از مفاهیم قرآنی در باب معاد، مساله اعراف و اصحاب اعراف است که در آیات 46 تا 49 سوره الاعراف به آن اشاره شده است، درباره این که منظور از اعراف چیست و کجاست، و اعرافیان چه کسانی هستند؟ دیدگاه‌های مختلفی در بین مفسران وجود دارد. در این میان، روایات رسیده در این باب، نکات گوناگونی را بیان داشته که عمدتا به دو نظر اشاره کرده اند که اعرافیان، شفیعان (صاحبان مقام و منزلت) و یا گنه کارانی هستند که حسنات و سیئاتشان بر یکدیگر برتری ندارد. از بررسی و تحلیل این روایات، چنین نتیجه گیری می شود…

چکیده: یکی از مسایل مهمی که اندیشمندان مسلمان را از آغاز نزول قرآن کریم به خود مشغول داشته است، موضوع تبیین وجوه اعجاز قرآن کریم است، زیرا قرآن از حیث اعجاز، وجوه متعددی دارد. وجوه آن، به دلیل عظمت قرآن و گستردگی آن برای انسان های اهل تدبر و بصیرت، در هر برهه ای از زمان، جنبه جدیدی از اعجاز قرآن را، آشکار می کند. پیرامون شناخت و احصای همه وجوه اعجاز قرآن، میان پژوهشگران حوزه علوم قرآنی و مفسرین، اختلاف نظر وجود دارد. می توان گفت که دلیل وجود تعدد وجوه اعجاز قرآن، از طرفی هم به انسان بر…

چکیده: از آن جایی که مساله انسان شناسی در طول تاریخ بشر، مورد توجه علما، عرفا، معلمین اخلاق، روانشناسان و حتی انسان‌های معمولی بوده است و به گزاف نیست که اگر بگوییم همه اختلافاتی که در عرصه اندیشه رخ داده است ریشه در عیار تعریفی دارد که از انسان و ابعاد وجودی او بدست می آید، و تعریفی که در این مقاله از انسان داده می شود، فارغ از همه ممیزات فکری، فرهنگی، تاریخی، نژادی و علمی اش می باشد که مورد احترام و تکریم خداوند است که از عیاری یکسان نزد پروردگار برخوردار است و همین نکته حکایت از…

چکیده هر اسمی از اسماء الهی از نظر مصداق عین ذات و سایر اسما است، ولی از نظر مفهوم مغایر با ذات و سایر اسماست، پس هر اسم دارای دو دلالت است؛ یکی دلالت بر ذات و دیگر دلالت بر صفتی خاص که موجب تمییز آن اسم از اسماء دیگر می‌شود و خداوند که حقیقت واحد است، کثرت اسماء او بر اثر اعتبارات گوناگون بوجود می‌آید؛ مثلاً از این جهت که موجودات را آفریده، «خالق» و از آن جهت که به همه چیز آگاه می‌باشد، «عالِم» است و از جهت تدبیر عالَم، «مدِّبر» و از جهت محبّت و رحمت، «رحمن…

چکیده نوشتار پیش‌ رو، به بحث اسلام و خشونت می‌پردازد. بحث اسلام و خشونت، بحث دیرینه‌ای است، امّا در پی تحوّلات یکی دو دهه أخیر در جهان، به‌ویژه جهان اسلام، رخ داده، توجّه جهانیان، خصوصاً غربی‌ها، بیشتر به این موضوع جلب شده است و بسیاری با استفاده از این وضعیّت، تعالیم اسلامی را مورد هجمه قرار می‌دهند. نوشتار حاضر، دیدگاه‌های موجود درباره اسلام و خشونت و دلایل آنها را مطرح و بررسی، و در پایان، نویسنده دیدگاه برگزیده خود را ارائه می‌کند. بر اساس این دیدگاه، اسلام نه صرفاً دین جنگ و خشونت است و نه صرفاً دین صلح و…

چکیده دنیای بشری سرای آزمایش الهی است. انسان در مراحل مختلف زندگی خواسته یا ناخواسته، آزمون‏‌های پی در پی را پشت سر می‏گذارد. خداوند بر اساس غایت آفرینش انسان و ویژگی‏‌های وجودی‌‏اش او را در صحنه‌‏های گوناگون زندگی می‏آزماید، «اِنّا خَلَقْنَا الاِنْسان مِنْ نُطْفَةٍ اگمْشاجٍ نَبْتَلیهِ». «اِنَّ ذلِکَ لاعلیها السلام‏یات وَاِنْ کُنّا لمُبْتلین». ماهیت این آزمایش‌‏ها چیست؟ و با توجه به این که خداوند آگاه بر همه چیز است، انگیزه این امتحانات چه می‏تواند باشد؟ خداوند با چه ابزارهایی آدمی را می‌‏آزماید؟ و مکانیسم موفقیت در آزمون‏‌ها چه گونه می‏باشد؟ متکلمان اسلامی گفت‌‏وگو پیرامون امتحان و ابتلای الهی را بیشتر…

چکیده سازمان‌های دعوت عباسیان و وکالت امامیه، دو سازمان مخفی بودند که در مناطق مختلف سرزمین‌های اسلامی فعالیت می‌کردند. امامان شیعه در زمان حضور برای ارتباط با شیعیان از سازمان وکالت استفاده می‌کردند. عباسیان نیز برای گسترش دعوت خود از داعیان بهره می‌بردند. با بررسی تطبیقی این دو سازمان، داوری بهتر تاریخی درباره عملکرد امامان و شیعیان، و عباسیان و پیروانشان امکان‌پذیر می‌شود. پرسش اصلی در این مقاله آن است که این دو سازمان چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی در مرحله شکل‌گیری و عوامل پیدایش داشته‌اند؟ عباسیان وارث تشکیلات دعوت ابوهاشم بودند، ولی امامیه سازمان وکالت را خود تأسیس کرده بودند….

چکیده وجود كودكان یتیم كه پدر یا والدین خود را در طفولیت از دست داده‌اند در هر جامعه‌ای اجتناب‌ناپذیر است. در همه‌ی ادیان الهی به این كودكان توجه دارند و بر ضرورت تعهّد در برابر آنان، حفظ حقوقشان و اظهار لطف به آنان تأكید می‌كنند.