مقالات

چکیده: در دوره‌ی اول عباسی بی‌اعتنائی به اوامر و نواهی الهی و سقوط در ورطه‌ی مناهی‌ و ملاهی همراه با جفا نسبت به ساحت اهل‌بیت (ع) به‌ سرعت حوزه خلافت و حاکمیت را فرا گرفت و مردم نیز با تأثر از شیوه امراء خو فسق و فجور را آسان گرفتند. مجالس گناه‌آلود با شعر و موسیقی پیوند داشت لذا در این دوره شعر و شاعری در خدمت آلودگی‌ها قرار گرفت. معدودی شاعران عاشق حریم ولایت با صداقت و استقبال خطر به دفاع از اخلاق کریمه و حریم مقدس اهل‌بیت (ع) پرداختند. متأسفانه آثار این شاعران با ترفند معاندان ناشناخته مانده…

چکیده: دِعبِل خُزاعی شاعری نامدار از سده سوم و در شمار یاران امام رضا (ع) است؛ و قصیده تائیه او که در حضور حضرت رضا (ع) خوانده، در میان اشعار او شهرت خاصّی دارد. این مقاله، گزارشی است از حدود 150 منبع در مورد دعبل که در چهارده بخش سامان‌یافته است، از جمله: کتاب‌های چاپی و خطی، مقالات نشریات و کتاب‌های مرجع، پایان‌نامه‌ها، آثار مربوط به قصیده تائیه، آثاری به زبان‌های غیر از فارسی و عربی.

چکیده: برخی از ناقدان متعصب ادب عربی نظرات مغرضانه‌ای در خصوص سرایندگان متعهد شیعی ارائه نمودند. آنان تا توانسته‌اند بر شخصیت اعتقادی – ادبی این سرایندگان یورش بردند و این‌ همه استواری و آزاداندیشی آنان را ندیدند و شاید نخواستند که ببینند. در این مقاله بر آنم تا در وهله اول برخی از این نظرات مغرضانه را تبیین نموده و در مرحله بعد پاسخی مناسب و مبرهن بدان ارائه دهم. د. نبیل خلیل ابوحلتم در ((الفرق الاسلامیه فکرا و شعرا)) اصرار دارد سیدحمیری را ((کیسانی)) مذهب معرفی کند و نظرات ناقدان ادب عربی را پیرامون تغییر مذهب سید از کیسانیّه…

چکیده: درباره جایگاه روایی اباصلت هروی سخنان و دیدگاه‌های مختلف و پراکنده‌ای مطرح شده است. گروهی اباصلت را صدوق، ثقه، حافظ و صحیح الحدیث معرفی کرده‌اند، درحالی‌ که برخی او را ضعیف، دروغ‌گو و جاعل حدیث دانسته‌اند. فقدان پژوهشی جامع درباره اباصلت، قضاوت درباره وی را برای عوام و خواص در هاله‌ای از ابهام فرو برده و موجب بعضی از اظهار نظرهای نادرست شده است. این نوشتار با اعتماد بر منابع معتبر رجالی و حدیثی فریقین و بررسی احادیث اباصلت در کتب اربعه و صحاح شش‌گانه، به تبیین جایگاه روایی وی نزد امامیه و اهل سنت از حیث وثاقت و…

چکیده: درباره مذهب اباصلت هروی سخنان و دیدگاه‌های مختلف و پراکنده‌ای مطرح‌ شده است. اکثر علمای امامیه وی را شیعه امامی دانسته‌اند. گروهی دیگر علاوه بر تشیع اباصلت، او را از اصحاب خاص امام رضا و برخی دیگر او را متجاهر و اظهار کننده مذهب تشیع قلمداد کرده‌اند. در مقابل، شیخ طوسی و پیروانش و بیشتر اهل سنت، او را سنی مذهب و متشیع معرفی کرده‌اند. این مقاله می‌کوشد با تکیه‌بر منابع رجالی و حدیثی معتبر فریقین و نقد و بررسی اقوال و دلایل هر دو گروه، شیعه امامی بودن اباصلت هروی و تقیه وی در مذهب را اثبات کند…

چکیده: تعتبر معرفه رجال الحدیث من اعظم المباحث فی علوم الحدیث فائده و اجلها مکانا اذ علیها اساس العمل فی مجال التشریع و بها تثبت جذور المعتقدات الاسلامیه. و فی ما بین یدیکم‌ ملخص القول عن احد من هولا الرواه الاجلاء و ملاحظات حول دوره فی حدیث الشیعه. لـما نقرأ کتب التاریخ و التراجم و الرجال و ننظر خاصه إلی أصحاب الأئمه الهادین و التابعین لهم، نجد من بینهم شموسا یستضییء العالم بنورها و یهتدی بهداها و لهم علینا حق عظیم. فهم الذین أوصلوا میراث الشیعه إلینا مجتهدین فی الرخاء و الشده و اللیل و النهار طیله القرون الأولی من…

چکیده: آشنایی اجمالی ابوالحسن علی بن مهزیار اهوازی دورقی، فقیه، محدث و از رهبران اندیشمند و سرشناس شیعه در اوایل قرن سوم است که نزد امامان بزرگوار از جایگاه والایی برخوردار بود. علی بن مهزیار از یاران نزدیک امام هادی (علیه السلام) و وکیل آن گرامی در برخی نواحی بوده است. او همچنین به افتخار همنشینی با امام رضا (علیه السلام) و وکالت امام جواد (علیه السلام) نائل آمده بود. شیخ طوسی رحمه الله می نویسد: «علی بن مهزیار اهوازی از اصحاب مورد اعتماد حضرت هادی (علیه السلام) است.» محدث قمی نیز درباره عظمت این شخصیت فرزانه می گوید: «ابو…

چکیده: محمد بن سنان زاهری (م. 220 ق) از راویان کثیرالرّوایه و تأثیرگذار بر فقه و حدیث امامیّه، بر اساس دلایل و شواهدی که غالباً از رجال کشّی نشأت می‌گیرند؛ مورد تضعیف رجالیون و بالتّبع، فقیهان شیعه واقع گردیده است. منقولاتی معتبر از موثّقین شیعه، مانند ایّوب بن نوح و فضل بن شاذان، اتّهام غلو و همچنین مذمّت وی توسّط امام جواد‌(ع)؛ از جمله شواهد و مستندات ضعف این راوی محسوب شده‌اند. ما در این نوشتار به اعتبارسنجی و ارزیابی این گزاره‌ها پرداخته و با شیوه تتبّع تام در مجامع روایی و توجّه به قراین مختلف، در نهایت به این…

چکیده: از جمله راویان احادیث شیعه، محمّد بن سنان (م. 220 ق) است که به‌رغم قرار گرفتن وی، در سلسله سند روایاتی که تعداد آن‌ها از هشت‌صد مورد فراتر رفته است، در اعتبار او میان علمای امامیّه اختلاف شدیدی روی داده است. این پژوهش، به نقل و بررسی گفتار عالمان رجالی در این رابطه پرداخته و کوشیده است تا از طریق بررسی احادیث مستند به راوی مذکور، شناخت دقیق‌تری از احوال وی به دست دهد. مقاله، در پایان با توجّه به جمع‌بندی دیدگاه‌ها و نیز ماهیّت روایت‌های محمّد بن سنان، به وثاقت وی ملتزم گردیده و تضعیف این راوی را…

چکیده: فضل بن شاذان نیشابوری، متکلمی شیعی و فضل بن شاذان رازی، دانشمندی سنی است. اشتراک در نام، معاصر بودن و همسانی عناوین برخی تألیفاتشان، سبب شده از زمان ابن ندیم بغدادی (م 380 ق) به بعد، التباسی پدید آید و نام یکی با دیگری اشتباه گرفته شود. در این مقاله به ایجاز، به تسلسل تاریخی خلط و مصادیق آن، اشاره شده، برای تمایز آن دو شخصیت، از راهكارهایی همانند بازشناسی کنیه، جد، استادان، شاگردان، تخصص و تصنیفات هر یک، استفاده شده است. تخصص اصلی «ابوالقاسم فضل بن شاذان بن عیسی رازی» (م 290 ق)، در علوم قرآنی و علم…

چکیده: نام محمّد بن سنان، در کتب حدیثی فراوان آمده است؛ ولی درباره توثیق یا تضعیف وی، بین علمای رجال، اختلاف وجود دارد. عدّه‌ای وی را بنا به اتّهاماتی چون غلوّ، و جاده‌ای بودن روایاتش، کذّاب مشهور شمرده شدن توسّط فضل بن شاذان و…، به شدّت تضعیف کرده‌اند و عدّه‌ای نیز وی را توثیق کرده‌اند و از اصحاب سرّ ائمه به‌حساب آورده‌اند. علمای متأخّر نیز با بررسی اقوال علمای رجال درباره وی، گاه قائل به توقّف شده‌اند و گاه به دلیل تضعیف نجاشی و شیخ طوسی، به تضعیف وی حکم داده‌اند و برخی هم با بررسی روایاتی که توسّط محمّد…