مقالات

چکیده هدف: فکر و اندیشه یکی از مواهب الهی به بشر و حجت خداوند است که سبب رشد و سعادت بشر می‌شود. یکی از مبانی و اصول تعمیق ایمان دینی، تفکّر و اندیشه‌ورزی در مسائل اعتقادی و احکام الهی است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر اندیشه‌ورزی بر ایمان دینی و چگونگی این رابطه بود. روش: روش این پژوهش، توصیفی – تحلیلی است. در این مقاله، کیفیت شرایط درست اندیشیدن از دیدگاه قرآن و رابطۀ خردورزی و تعمیق ایمان دینی بررسی و آیات مربوط به آن تحلیل شده است. یافته‌ها: از قرآن کریم بین اندیشه و تفکّر و ایمان،…

چکیده تاریخ‌‏نگاری، اگر فارغ از گرایش ‏های شخصی باشد، نتیجه ‏بخش خواهد بود. مورخان ملل و نحل در انعکاس عقاید دیگران عموماً تساهل به خرج داده‏ اند. به طور نمونه گزارش‏ های ملل و نحل شهرستانی، التنبیه و الرد علی أهل الأهواء و البدع، عبدالرحمن ملطی و الفرق بین الفرق بغدادی در مورد مکتب کلامی شیعه حاکی از تبیین مکتب به صورت مغرضانه است. بر پایه این تبیین‏ های مغرضانه و وارد ساختن اتهامات گوناگون، برخی مستشرقین همچون آدام متز و دکتر سامی و به پیروی از مثل احمد ابن تیمیه، شیعه را وامدار معتزله معرفی کرده ‏اند. این در…

چکیده آیه مباهله از برجسته ترین آیات قرآن کریم است که منزلت و فضیلت اهل بیت رسول‌خدا(ص) را آشکار می سازد. حضرت رسول به استناد وحی الهی، علی(ع) را نفس خود دانسته است که به روشنی گویای حقانیت ولایت و امامت خاندان رسالت و به ویژه امام علی(ع) است. علی رغم این نکته روشن، آلوسی از مفسّران اهل سنت در تطبیق انفسنا به علی(ع) مناقشه کرده است. رویکرد این مفسّر به این آیه به اندیشه های نظری وی معطوف است. از سوی دیگر، ریشه باور این مفسر به دیدگاه کسانی مانند ابن تیمیه و امام فخر رازی برمی‌گردد و مواجهه…

چکیده حدیث یوم الدار به عنوان نخستین سند اثبات ولایت و خلافت امیر مومنان علی(ع) دارای اهمیت ویژه ای است. ابن تیمیه در کتاب منهاج السنه اشکالات سندی و دلالی گوناگونی به این حدیث وارد نموده است. از جمله آنها تشکیک در سند روایت به خاطر وجود «عبدالغفار بن القاسم ابو مریم الکوفی» است. از جهت دلالت ابن تیمیه پنج اشکال و شبهه درباره حدیث یوم الدار مطرح می‌کند که از مهمترین آنها اشکال به این فراز از حدیث یوم الدار است: «فأیکم یؤازرنی علی هذا الأمر علی أن یکون أخی، و وصیی، و خلیفتی فیکم؟» که صِرف یاری و…

چکیده تمیمه بیهم دائو در مقاله «هشام بن حکم و دیدگاه او در باب علم امام» تلاش کرده است تا آراء هشام در مورد علم امام را بازسازی کند. از جمله مهمترین نقدهای وارد بر پژوهش او تکیه بر گزارشی از دیدگاه هشام در مقالات الاسلامیین اشعری و بی‌توجهی به گزارش‌ها و شواهد موجود در منابع امامی در مورد این موضوع است که صدق گزارش اشعری را تایید نمی‌کند. نقد دیگر بر پژوهش دائو ابتناء ‌آن بر فرضیه‌ای اثبات ناشده از مادلونگ است که دائو آن را مسلم انگاشته و مطالعه خود را بر اساس آن سامان داده است. مادلونگ…

چکیده از جمله اتهاماتی که مشرکان با طرح آن به دنبال انکار الهی بودن قرآن و رسالت پیامبر(ص) بودند سحر نامیدن قرآن کریم و سایر معجزات پیامبر اکرم(ص) بود. بررسی مقصود مشرکان از اتهام سحر و منشأ و دستاویز آنان در طرح این اتهام می‌تواند تصویر بهتری از آیات ترسیم کند. این پژوهش با بررسی واژۀ سحر در فرهنگ عرب و با ارزیابی دیدگاه مفسران در این زمینه به این نتیجه می‌رسد که مقصود مشرکان از اتهام سحر، ناشناخته و مرموز عنوان کردن منشأ و اسباب قرآن کریم و معجزات پیامبر(ص) بوده است، زیرا هنگامی که مشرکان، قرآن را همچون…

چکیده با مروری اجمالی در معجزات پیامبران درمی‌یابیم که معجزه هر پیامبری دو وجه شاخص و ممتاز دارد که عبارتند از: وجه امتیاز حسّی و وجه امتیاز عقلی. به عنوان مثال، اژدها شدن عصای حضرت موسی(ع)، بیرون آمدن ناقه حضرت صالح از سینه کوه، شفای مریضان به دست حضرت عیسی(ع) و نظیر اینها را می‌توان از مصادیق معجزات حسّی برشمرد. امّا آن بخش از گفتار انبیاء و کردار منبعث از این گفتار که به تصریح ایشان، وحی و سخن خداست، وجه عقلی اعجاز را در بر می‌گیرد و اساس و عنوان پیامبری حاکی از همین معجزات است؛ یعنی دریافت پیام…

چکیده اندیشه درباره شناخت خدا بنیادی ترین اندیشه دینی هر فرد به‌شمار می‌ آید. فراز «معرفتی یا مولای دلیلی علیک» از کلام امام سجاد «علیه السلام» می‌تواند بیانگر نوعی از این اندیشه باشد، که لازم است مورد تحلیل قرار گیرد. برای این فراز می‌توان دو تبیین ارائه کرد. در تبیین اول، این تعبیر بیانگر معرفت خدا به خداست که در تبیین‌های فلاسفه از ابن‌سینا تا علّامه طباطبائی به گونه‌های مختلفی نمود داشته است. این معرفت كه در مقابل آن معرفت آفاقی و انفسی قرار می‌گیرد. عالی‌ترین راه برای شناخت خداوند تعریف شده که با عنوان «برهان صدیقین» شهرت یافته است….

چکیده توحید اساس دعوت تمام انبیاء است؛ هر انسانی باید خدای یکتا را بپرستد و آرامش واقعی در سایه ایمان به حق میسور است. هر چند در طول تاریخ در این زمینه پژوهش‌هایی انجام شده است اما با عنایت به اینکه حقیقت توحید همچنان از اسراری فاش نشده است و سبب شک بسیاری از دانشمندان در طول اعصار در مسئله خداشناسی به جهت تصور غلط از آن می‌باشد. برخلاف نظر بعضی متفکرین، رجوع به کتاب خدا، به تنهایی، برای تبیین این حقیقت کافی نیست؛ لذا در این مجموعه سعی شده است ضرورت رجوع به مباحث توحیدی نهج البلاغه به منظور…

چکیده در بررسی تاریخ علوم اسلامی، به موضوع‌هایی مشترک میان حکمت اسلامی و قرآن برمی‌خوریم که گاهی سبب برخورد و بحث بسیاری در میان اصحاب عقل، تفسیر و نقل گردیده است. یکی از این مسائل، مسئله روح و نَفْس است که میان این دو بینش، یعنی تفسیر و حکمت اسلامی مورد بحث و برخورد قرار گرفته است. بر این اساس، درباره آفرینش و حقیقت نَفْس و روح در میان اندیشمندان مسلمان سه دیدگاه وجود دارد: 1ـ روح مجرّد انسان پیش از بدن او آفریده شده است و برخی روایات با تعیین زمان، تقدّم وجودی روح بر بدن را تأیید می‌کنند.2ـ…

چکیده وقتی نام “ابن‌عربی” به گوش می‌خورد، عرفان نظری در ذهن شنونده تداعی می‌گردد و آدمی می‌انگارد که جمیع مباحث کتاب‌های معروف وی صرفاً متکفل بیان عرفان ناب اسلام است. مباحثی همچون عذاب نشئه آخرت، خلافت، امامت، ولایت و… لیکن بعد از ژرف‌نگری در آثار برجسته آن عارف نامدار، آدمی می‌بیند که بسیاری از مباحث کلامی و حتی فقهی در این کتاب‌ها به‌ نحو برجسته‌ایی مطرح گردیده و با مباحث عرفانی خلط شده‌ است. مسئله وقوع عذاب در نشئه آخرت و ابدی یا غیر ابدی بودن آن، یکی از مباحث جنجال‌ برانگیز دانش کلام است که هر یک از فرقه‌های…

چکیده از جمله مسائلی که از دیرباز در همه انحای نگرش تفسیری و در همه اعصار تا امروز، معرکه آرای مفسّران قرار گرفته است، وجه ارتباط هدایت قرآن کریم به متّقین می‌باشد. قرآنی که حکمت نزول آن هدایت عالمیان معرّفی شده، به چه علّت در آیه دوم سوره بقره هدایت آن به متّقین نسبت داده شده است؟ منظور از هدایت و متّقین در این آیه چیست؟ آیا این نسبت دالّ بر انحصار هدایت قرآن به متّقین است؟ نظرات مختلف مفسّران را به دو بخش اصلی تقسیم کردیم. در مجموع، پنج نظر را در این دو بخش گنجاندیم و به بررسی…