چکیده:
ارائه تفسیر صحیح از قرآن کریم با حاکم بودن مبنا، اصول و قواعد متقن و بهکارگیری روش مناسب، مرتبط است و استفاده از الگویی کامل، فرد را برای رسیدن به مقصد در این راه یاری میدهد. ائمه اطهار (ع) بهواسطه اتصال به وحی و داشتن علم لدنّی، به تمام معارف قرآن کریم آشنا هستند و میتوان ایشان را بهعنوان مناسبترین الگو معرفی نمود. پژوهش حاضر سعی کرده اولاً، با نمایاندن جوّ علمی و تفسیری عصر امام کاظم (ع) ویژگیهای بارز تفسیری آن دوره را بازشناسی کند و ثانیاً، با استقرای روایات تفسیری و مستندات قرآنی موسی بن جعفر (ع) بهعنوان یکی از آگاهان به تمام معارف قرآن کریم، مبنا، روش، اصول و قواعد حاکم بر تفسیر ایشان را از میان روایاتشان استخراج نماید. در حیطه اول میتوان تأثیر گذاری شرایط فرهنگی و سیاسی جامعه بر تفسیر (اقبال عمومی به تفسیر و تفسیر نویسی و در مرحله گذار بودن این علم) را بهعنوان ویژگیهای بارز این دوره برشمرد؛ مبانی قرآن شناختی و کلامی، روشهای روایی، عقلی و قرآن به قرآن؛ اصول و قواعدی چون قواعد نزول، قاعده سیاق و قاعده جری و تطبیق از مواردی است که با بررسی روایات امام هفتم (ع) در حیطه دوم، بهدستآمده است. همچنین از دیگر رسالتهای این پژوهش بررسی میزان توجه مفسرین معاصر به روش تفسیری امام کاظم (ع) در مقام یک الگوی تام و نیز میزان توجه به روایات تفسیری ایشان از دو بعد کمی و کیفی میباشد. در این حیطه نیز نمونههای استفاده شده که نشان دهنده اقبال مفسرین به روش تفسیری امام (ع) است، که البته این اقبال در بهکارگیری روایات تفسیری ایشان کم بوده و از نظر کیفی هم غالباً به شکل استشهادی میباشد.
کلیدواژهها: قرآن، روایات تفسیری، امام کاظم (ع)، مبنای تفسیر، روش تفسیر، قواعد تفسیر.
فصول پایاننامه:
این رساله در پنج فصل به تبیین مطالب خود پرداخته است:
فصل اول: «تفسیر در عصر امام کاظم (ع)»
* جایگاه تفسیر در عصر امام کاظم (ع)
* مقام و دانش تفسیری امام کاظم (ع)
فصل دوم: «مروری بر آموزههای تفسیری امام کاظم (ع)»
* مروری بر روایات تفسیری و مستندات قرآنی امام کاظم (ع)
* بررسی سندی و دلالی روایات تفسیری و مستندات قرآنی امام کاظم (ع)
فصل سوم: «مبانی تفسیری امام کاظم (ع)»
* مبانی قرآن شناختی
فصل چهارم: «اصول و روشهای تفسیری امام کاظم (ع)»
* گونههای روشهای تفسیری امام کاظم (ع)
* قواعد و اصول تفسیری امام کاظم (ع)
* معنایابی مفردات در تفسیر
* شیوههای تحلیل مفاهیم در تفسیر امام کاظم (ع)
فصل پنجم: «بازتاب روش تفسیری امام کاظم (ع) در تفاسیر معاصر»
* من هدی القرآن
* انوار العرفان فی تفسیر القرآن
* من وحی القرآن
* کوثر
* تفسیر قرآن مهر
* المیزان فی تفسیر القرآن.