مقالات

خردورزی یكی از نعمت‌های بزرگی كه خداوند متعال به بشر ارزانی داشته “عقل” است. انسان با چراغ عقل می‏تواند راه‌های تاریك زندگی را به سهولت طی كند و از خطرگاه‌های آن به سلامت بگذرد. هر كس كه این چراغ را در خود فروزان نگه داشت دنیا و آخرت او روشن و پرفروغ است. در قرآن، سفارش زیادی به باروری عقل و هم بهره ‏وری از آن شده است؛ در این كتاب عظیم، بدترین موجودات آنانند كه اندیشه‏ گر نیستند: “ان شرّ الدواب عنداللّه الصّمّ البكم الذین لایعقلون”.1 اساساً یكی از علل مهم بعثت پیامبران نیز همین بوده است كه عقل‌های…

چکیده بیشتر پندار ها، نگره ها و نظریه های مطرح دربارۀ وجود و نحوۀ وجود خداوند، یا مبتلا به عارضه تعطیل هستند یا آلوده به تشبیه. در این میان، برپایه قرآن و روایات، تنها رویکرد صحیح، اثبات بدون تشبیه (نفی همزمان تعطیل و تشبیه) است. لازمه های نفی تعطیل عبارتند از: اقرار به وجود خداوند و اقرار به کمالات خداوند. لازمه های اصلی نفی تشبیه نیز عبارتند از: بی همتایی خداوند در تعقل ناپذیری، تصورناپذیری، قیاس ناپذیری، اکتناه ناپذیری، توصیف ناپذیری و کیفیت ناپذیری. در بیانی عمیق تر، مراد حقیقی خروج از حد تشبیه عبارت است از عدم تعیین چگونگی…

چکیده مفهوم تدبر در شبکه معنایی قرآن با برخی از مفاهیم قرآنی پیوند خورده است که از کنار هم قرار دادن ‏این مفاهیم، حوزه معنایی تدبر در قرآن شکل می‌گیرد. این حوزه معنایی در آیات مکی شامل مفاهیم؛ ‏قول، کتاب و اولوالالباب و در آیات مدنی شامل مفاهیم؛ قلب، آیات و قرآن است. در چهار آیه‌ای که واژه‌ ‏تدبر در آنها بکار رفته، چهار طیف از مخاطبان قابل شناسایی است که عبارتند از: مشرکان، کافران، منافقان ‏و مؤمنان. از آنجا که تدبر، امری مؤمنانه است، شامل مشرکان، کافران و منافقان نمی‌شود با این حال، در ‏سه آیه، عدم تدبر آنها…

چکیده بحث پیرامون تحریف یا عدم تحریف قرآن از دیرباز توجه محدثین، اخباریون و مفسران شیعه و سنی را جلب کرده است. هر گروه با استناد به دسته‌ای از روایات در پی اثبات نظریه خود هستند البته قائلین به تحریف نیز سخنی از تحریف به زیاده نیاوردند و تنها از وقوع برخی نقیصه‌ها سخن گفته‌اند. در این مقاله بر آنیم که ابتدا پیشینه‌ای از تحریف را ذکر کنیم و بعد به تاریخ احتمال تحریف قرآن که به سه بخش دوران خلیفه اول و دوم، دوران عثمان، و دوران بعد از خلفاء تقسیم‌بندی شده است می‌پردازیم. با بررسی‌هایی که در این…

چکیده تحدیث مقامی است که به واسطۀ آن، معصومین می‌توانند با عالم ملکوت ارتباط برقرار کرده و علوم و اطلاعات لازم را دریافت کنند. این ویژگی به جهت تکلّم با فرشته و ارتباط با عالم غیب، ماهیتی شبیه وحی دارد اما به هیچ وجه جنبۀ تشریعی ندارد. تحدیث، در امت‌های گذشته مطرح بوده و در بیان رسول خدا(ص) نیز مطرح شده است. این آموزه به تدریج در بین شیعیان شکل گرفته و در دورۀ صادقین(ع) جایگاه خود را پیدا کرد. خصوصیات این مقام بسیار قابل توجه است و محتوایی که از این طریق به محدَّث منتقل می‌شود از نکات برجستۀ…

چکیده «تجلّی» از اهمّ موضوعاتی است که در ادوار تاریخ، توجّه اندیشمندان، به‌ویژه اهل معرفت و متکلّمان را به خود مشغول ساخته است. پیگیری این موضوع، تأثیر بسزایی در مبانی معرفتی، باورهای دینی، حتّی اخلاقی خواهد داشت. با این نگرش، آیات قرآن، به‌ویژه آیه میقات (الأعراف/143) مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. ملاقات حضرت موسی (ع) با خدای سبحان، افتخار تکلّم و هم‌صحبتی با خدا و تمنّای رؤیت جمال الهی، محور بحث آیه مزبور است. همچنین تجلّی قادر متعال بر کوه و مدهوشی حضرت موسی (ع)، نظر مفسّران و پژوهشگران را به خود جلب نموده است. نکات مزبور، نگارندگان…

چکیده سرنوشت انسان پس از مرگ، مسئله اساسی آدمیان است. این مقاله بر آن است تا با بررسی و تحلیل عقلی و نقلی آیات و روایات ناظر بر این مسئله اثبات نماید که نوع جزای انسان، تکوینی است و عاقبت هر کس، متناسب با اعمال خود او شکل می‌گیرد و هیچ گونه عامل خارجی باعث پاداش اخروی یا عقوبت وی نمی‌باشد. همچنین، تاکنون درباره موضوع «تجسم‌ اعمال» عمدتاً با رویکردی فلسفی، کلامی و قرآنی بحث و نظر فراوان شده، اما این مقاله سعی دارد با تکیه بر اشارت‌های تربیتی و معرفتی این دسته از آیات و روایات و تقسیم تجسم‌…

چکیده دوران امامت امام سجاد «علیه السلام» را باید آغاز شکل گیری جریان عمومی برائت از شیخین دانست. این جریان، نتیجۀ مسئلۀ خلافت بعد از پیامبر «صلی الله علیه وآله» و اختلاف هایی است که در پی داشت. شکافی که در پی این اختلاف میان شیعیان امیرالمؤمنین «علیه السلام» و جبهۀ مخالف ایجاد شد، تا زمان حادثۀ عاشورا به صورت تقابل گروهی و اجتماعی نمایان نشده بود. پس از واقعۀ کربلا، اندیشۀ برائت به گونه های مختلفی ظهور پیدا کرد و این مسئله اندک اندک جریان ساز شده و به طور مشخص شهر کوفه، مرکزی برای گسترش اندیشۀ برائت شد….

چکیده: از آنجا که در ادبیات و فرهنگ این مرز و بوم، عرفان و تصوف اسلامی بیشترین گستره و حجم را به خود اختصاص داده است، بررسی و تحلیل همه جانبه آن از دربایست هایی است که بر دوش پژوهندگان و ادبای ماست. در این راستا، گونه ای نادر از تبرک، کرامت و شفابخشی از خلال متون عرفانی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. به کرات خوانده ایم که پیران عرفانی به سبب قوت و قدرت باطنی و پرداختن مدام به روح خویش، می توانند در نفوس اشخاص، مریدان حتی اشیا و طبیعت اثرگذار باشند. این تاثیر گاه از راه…

این گفتار، به بینونت و نفی سنخیت میان خالق و مخلوق به عنوان یکی از اصول مهم توحید در بیان امام رضا «علیه السلام» می پردازد، که آن حضرت در مناظره با عمران صابی بر آن تأکید می ورزد. اثر این مطلب بر جبر و تفویض نیز بررسی شده است. نقد دیدگاه فلسفی و عرفانی در این زمینه در پی آمده است.

چکیده بیعت در ادبیات آیینی اسلام، بیانگر کارکرد مشارکت‌جویانه مردم در حکومت و به مفهوم حق حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش است که در متن حاکمیت الهی پذیرفته شده است. منظور از حق حاکمیت آن است که مردم حق دارند خود سرنوشت خویش را به‌دست گیرند. بیعت در نگاه و عمل امام علی (ع) تناسب بی‌مانندی با جمهوریت و حاکمیت اراده ملت دارد؛ در نگاه امام علی (ع) بیعت وسیله تحقق حکومت و نشان مقبولیت آن است. در این نوشتار ضمن تعریف واژگانی و اصطلاحی بیعت و تبیین تاریخی این رخداد بزرگ در غدیرخم و پس از دوران خلافت سه…

چکیده «بیعت» یکی از مفاهیم شاخص در فرهنگ اسلامی است. نگاهی به بارزترین حوادث سیاسی ـ اجتماعی صدر اسلام با توجه به اندیشه و حجت‌های هر گروه، گویای نهادینه بودن باور وفاداری به بیعت در میان آن‌هاست. در میان عالمان شیعه تقریباً این اتفاق وجود دارد که مشروعیت حاکمیت معصومان: نتیجه نص است و نه بیعت. این مقاله ضمن مفهوم‌شناسی واژه «بیعت»، با اشاره به سیر تاریخی آن در صدر اسلام، مصادیق گوناگون و نقش آن در موضوع امامت در فرهنگ شیعی را بررسی می‌کند. کلیدواژه‌ها: بیعت؛ حکومت؛ دموکراسی؛ امامت؛ عهد