مقالات

چکیده زنان در طول تاریخ همواره مورد ظلم و تعدی قرار گرفته و حقوق انسان یشان پایمال شده است. با ظهور اسلام جلوه ای زیبا به شخصیت زن بخشیده شد. سبک های رفتاری پیامبر اسلام(ص) با زنان، به عنوان الگویی جاویدان براساس شناخت موقعیت ویژه جنسیتی آنان، مقام اجتماعی و نیز تابع مصالح عامه و در پاره ای موارد مشمول حکم حکومتی بوده است. آنچه به عنوان معیار اساسی رفتار با زنان در این نوشتار میتوان ارائه داد، حفظ حرمت ویژه زنان و توجه به نقش اساسی و اصلی آنان است. در یک تقسیم بندی، سبک های رفتاری زیر بررسی…

چکیده در آموزه‌های دینی امامیه غلو و تقصیر هردو مورد نهی قرار گرفته است. این دو ناشی از عدم شناخت صحیح شئون امامت و جایگاه وجودی امام در آفرینش است. در این مقاله بخشی از کتاب مکتب در فرآیند تکامل که در معرفی امام دچار تقصیر شده است، به لحاظ روش‌شناختی موردنقد قرار گرفته است. نویسندۀ کتاب بر این باور است که برخی مبانی فکری امامیه (مانند علم غیب و عصمت امام) در طی قرن اول مطرح نبوده است و ائمه صرفاً علمای ابرار معرفی‌ شده‌اند؛ و این مفاهیم در قرون بعد توسط صحابه مطرح و سپس تحول و تکامل…

چکیده بسیاری از محدودیت‌ها و مبانی حقوق جنگ یا حقوق بشردوستانه در عصر حاضر، که تنها در دو سدۀ پیش مورد توجه جامعۀ غرب و سازمان‌های جهانی قرار گرفته است، در قوانین فقهی اسلام و از جمله در متون شیعی وجود دارد. فقهای شیعه در این زمینه مباحثی را (البته نه به‌صورت مستقل بلکه به‌طور پراکنده) در ابواب فقهی جهاد گنجانیده‌اند. توجه به سیر تاریخی شکل‌گیری مباحث مربوط به حقوق جنگ در اسلام نشان می‌دهد که مسلمانان نسبت به جامعۀ غربی در زمینۀ مباحث مربوط به قوانین و مقررات جنگ و صلح پیشگام بوده‌اند و سابقۀ بسیار طولانی دارند. با…

چکیده: یکى از شؤون مقام امامت و ولایت، تفویض امر دین و مقام امر و نهى و تشریع است که به پیامبر «صلی الله علیه و اله» و امامان «علیهم السلام» اعطا شده است. دلایل علّامه نمازى شاهرودى براى اعطاى تفویض دین چنین است : ـ تفویض امر دین، امکان عقلى دارد و خداوند امور دین را به بندگان برگزیده و معصوم سپرده است. ـ با استناد به آیات و روایات، تفویض امور دین به پیامبر «صلی الله علیه و اله» و امامان «علیهم السلام» اثبات مى شود. ـ وجود ولایت تشریعى براى ائمه «علیهم السلام» همانند پیامبر «صلی الله…

چکیده در نگاه قرآن «تفكر» از چه جایگاه و ارزشی دارد و منابع آن كدامند؟ این نوشتار پس از مفهوم شناسی واژه «تفكر» ابتدا به بررسی كاربردهای این واژه در قرآن، به ترتیب نزول سوره‌ها و سپس تحلیل محتوایی آن آیات، همت گماشته است. در گام دوم نیز آیات از زاویه شناخت منابع تفكر، مورد تحلیل قرار گرفته و در یك دسته بندی اند دقیق، منابع تفكر از دیدگاه قرآن معرفی شده. در پایان به منظور پرهیز از خطای رایج در برخی از تراجم و تفاسیر قرآن كه «تعقل» را مترادف با «تفكر» پنداشته اند، به بیان تفاوت اساسی میان…

چکیده قرآن کریم در نقل سرگذشت فردی انسان و نیز اقوام و تمدن‌‌های گذشته، از حوادثی یاد می‌‌کند که به مثابه قوانینی کلی، در صورت فراهم آمدن زمینه‌‌هایش، هر زمان قابل تکرارند. یکی از این سنت‌‌ها که در آیات نسبتاً بسیاری از قرآن منعکس شده، سنت استدراج است. این سنت در هر دو حوزۀ فردی و اجتماعی رخ می‌‌دهد. مطالعۀ معناشناختی مفهوم استدراج در قرآن، و بررسی آرا و دیدگاه دانشمندان مسلمان دربارۀ عوامل و فلسفۀ سنت استدراج، هدف اصلی نوشتن این مقاله است کلیدواژه‌ها: استدراج؛ املاء؛ امهال؛ سنت‌‌های قرآن

«وَالّذینَ ‏کَذّبُوا بِ‏آیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُون* وَاُمْلی لَهُمْ اِنَّ کَیدی مَتین» (اعراف/182، 183). تعریف استدراج استدراج در لغت، به معنای «فریفتن و نزدیک ساختن»(1) و یا به معنای «پله پله و به تدریج از مکانی یا امری بالا و پایین آمدن و یا نسبت به امری نزدیک شدن»(2) آمده است و در اصطلاح، چنین تعریف شده است: «تجدید نعمتی بعد از نعمت دیگر تا بدین وسیله، التذاذ به آن نعمت‌‏ها، [گنه‏کاران] را از توجه به وبال کارهایشان غافل سازد»(3) «و پندارند که مشمول لطف الهی شده‌‏اند»(4) و «اینکه خدا تمام خواهش‏‌ها و درخواست‏‌های بنده‌‏ای را تا پایان عمرش،…

چکیده رسالۀ ذهبیّه یا مذهّبه، نوشتاری در دانش پزشکی و منسوب به امام رضا(ع) است. در این نوشتار، به منظور ارزیابی اعتبار این رساله و صحت انتساب آن به امام رضا(ع)، ابتدا شواهد تاریخی، شهرت و نسخه‌­های موجود به عنوان قراین انتساب رساله به امام بررسی‌ شده و سپس سند و طرق آن مورد ارزیابی قرار گرفته و برای ارزیابی متن کتاب، از شواهد و قراین درون‌متنی و برون‌متنی بهره گرفته شده است. نتیجه این بررسی‌­ها این است که انتساب کتاب الرسالة الذهبیّه موجود، به امام رضا(ع) ثابت نیست و نمی‌توان با آن به عنوان «سنّت» روبه‌رو شد و بدان…

چکیده: این مقاله به بررسی جایگاه زیارتگاه‌های زرتشتی در ایران، به‌ویژه در منطقه‌ی یزد، و تلفیق آن‌ها با باورهای اسلامی می‌پردازد. نویسنده با تمرکز بر داستان «شهربانو» (دختر یزدگرد سوم) که در باور عامه به همسری امام حسین(ع) درآمده و مادر امام سجاد(ع) معرفی شده، نشان می‌دهد که چگونه این روایت اسطوره‌ای، هم در میان شیعیان و هم زرتشتیان، به‌عنوان پلی برای پیوند تاریخ ایران پیش از اسلام و هویت اسلامیِ پس از آن عمل کرده است. زیارتگاه‌هایی مانند «بی‌بی پارس» و «پیر سبز» نمونه‌هایی هستند که پیشینه‌ای زرتشتی داشته اما در دوره‌های بعدی با روایات اسلامی—به‌ویژه داستان گریز و…

چکیده: این مقاله به بررسی این فرضیه می‌پردازد که ریشهٔ تشیع به ازدواج امام حسین (ع) با شهربانو (دختر یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی) و تولد امام سجاد (ع) بازمی‌گردد. برخی خاورشناسان با استناد به این داستان، علاقهٔ ایرانیان به خاندان پیامبر و شکل‌گیری تشیع را پیوندی با حس ملی و بازماندهٔ عظمت شاهنشاهی ایران تفسیر کرده‌اند و حتی لقب «ابن الخیرتین» برای امام سجاد را نشانه‌ای از این تبار دوگانه (عرب و ایرانی) دانسته‌اند. با این حال، نویسنده با نقد تاریخی و روایی نشان می‌دهد که این دیدگاه فاقد پایه‌های مستند است؛ چرا که در منابع کهن دربارهٔ هویت…

چکیده: تفسیر العیاشی، تفسیر ماثوری است كه روایات آن به شكل مرسل در اختیار ما قرار دارد. این روایات گر چه از سوی برخی صاحب نظران تلقی به قبول شده است، اما ارسال در سند، ضعفی است جدی كه به سادگی نمی توان از آن چشم پوشید. بررسی تطبیقی روایات چنین آثاری با متن منابعی كه روایات را به شكل مسند نقل كرده اند، یكی از روش‌‏های رایج در بین حدیث پژوهان برای رفع این نقیصه است. در این پژوهش برای بازیابی و یا یافتن اسانیدی برای روایات مرسل این تفسیر از روایات به یادگار مانده از شیخ صدوق در…

چکیده منابع تاریخی و حدیثی فریقین ذیل بررسی فرزندان امیرالمومنین علی «علیه السلام» و حضرت زهرا «علیها السلام»، «محسن» را یکی از فرزندان آنان شمرده­ اند. اما منابع عامه درباره تولد، وفات و یا شهادت محسن اختلاف نظر دارند. بسیاری از آنها ضمن برشماری ایشان در عداد اولاد حضرت علی «علیه السلام» و فاطمه «علیها السلام»، صرفا به مرگ او در کودکی اشاره کرده اند. برخی از آنها نیز یا اساسا اخبار شهادت محسن را نقل نکرده و یا تحریف و حذف کرده اند. از سوی دیگر، اکثر قریب به اتفاق منابع شیعه علاوه بر ذکر نام محسن، به سقط…