مقالات

چکیده حضور علویان در نواحی شمال ایران از اواسط سدۀ سوم قمری آثار عمیق، گسترده و پایداری در اوضاع این مناطق برجای نهاد. در پژوهش حاضر میراث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ناصر اُطروش و پیامدهای فعالیت وی در آن نواحی با تکیه بر منابع معتبر و تحقیقات جدید به روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که کرامت انسانی، مبنای اندیشه و اخلاق سیاسی، وحدت اجتماعی عامل اصلی در اجرا و تحقق آرمان های سیاسی، روا داری نسبت به مخالفان، عفو خطاکاران و اغماض نسبت به زیردستان از مشخصات اندیشه و حیات سیاسی ناصر اطروش بود و…

چکیده سازوکار و سنجه­ های تعیین امام یکی از مهمترین و بنیادی­ ترین عناصر و همچنین دشواره ­های موجود در نخستین گروه ­های شیعه به معنای عام آن بوده است. در مقالۀ پیشِ رو با رویکرد تاریخی و گفتمانی، سازوکارها و سنجه­ های مربوط به امامت، نزد نخستین گروه های تندروی شیعی، از آغاز تا سدۀ دوم هجری بررسی شده است. همچنین تکامل و دگردیسی نگرش­ های امام ­شناسانه در میان سبائیه، کیسانیه، نخستین غالیان و نیز خرم دینان ـ­ که اندیشه­ های آنها همسانی­ های فراوانی با گروه­ های پیش­ گفته داشت­ مورد واکاوی قرار خواهد گرفت. این مقاله…

چکیده حیات سیاسی امام حسن(ع)، به ویژه مصالحه آن حضرت با معاویه که بر اساس اندیشه اعتقادی شیعه از مشروعیت سیاسی بی‌بهره بود، از دیرباز مایه گفت و گوهای بسیاری چه از جهت چرایی شکل گیری و چه از حیث چگونگی آن بوده است. در این نوشتار، این مقوله بر اساس دیدگاه ابن ابی الحدید در کتاب شرح نهج‌البلاغه، پی گرفته و نشان داده شده که از منظر او، به عنوان نویسنده‌ای با گرایشات سنی معتزلی، جریان مصالحه آن حضرت، تابع چه عوامل و زمینه‌هایی پدید آمده و در نهایت به چه فرجامی انجامیده است؟ او هرچند به صورت حاشیه‌ای…

چکیده نیشابور در دوره اسلامی بر سر راه های ارتباطی شرق و غرب واقع بود و بخش عمده ای از اهمیت سیاسی و رونق اقتصادی خود را وامدار این جایگاه جغرافیایی خاص بود. هر کاروانی که قصد گذر از شرق به غرب یا بالعکس داشت، ناگزیر باید از این شهر می گذشت. در گذر از ایالات فارس و جبال به شرق ایران دو راه عمده به نیشابور می رسید؛ راه قهستان و راه قومس. مسیر کاروان امام رضا (ع) به سوی مرو از این دو طریق تنها از نیشابور می گذشته است. علیرغم شواهد و قراینی ناچیز و غیر قانع…

چکیده انشعاب خوارج از سپاه امام (ع) در جنگ صفین پس از جریان تحکیم یک حرکت کاملاً سیاسی بود و این جریان یک توطئه حساب شده بر ضد آن حضرت بود. بنابراین، خوارج در ابتدای امر عقاید خاصی در مسائل اعتقادی و کلامی نداشتند، اما سختگیری­ ها و لجاجت ­ها و نادانی­ های خوارج آنها را از جامعه مسلمین جدا کرد و این جدایی اولیه در طول سالیان متمادی انگیزه انشعاب ­های متعدد درون گروهی در میان خوارج گردید و باعث شد که آنها علاوه بر جنگ با امت اسلامی، با درگیری ­های خونین در میان خودشان خون یکدیگر را…

چکیده خوارج به عنوان یکی از گروه های مؤثر در حوادث قرون اولیه هجری، برای خوارج به عنوان یکی از گروه های مؤثر در حوادث قرون اولیه هجری، برای نخستین بار در دوره خلافت حضرت علی(ع) و در جریان جنگ صفّین به عنوان یک فرقه مستقل پدیدار گشتند و به مخالفت با جریان حکمیّت برخاستند. با انتقال خلافت به امویان، خوارج از همان آغاز رو در روی آنان ایستادند و قیام های متعددی را علیه بنی امیه ایجاد کردند. به همین سبب تحت تعقیب حکام اموی قرار گرفتند و عده ای از این گروه ناگزیر به سرزمین های اطراف و…

چکیده مسلمانان در هجرت به مدینه مجبور به ترک زندگی و همۀ سرمایه خود شدند. آن‌ها که روزی از متمولین مکه بودند در اوج سختی و عسرت زندگی جدید خود را در مدینه آغاز کردند. برخی مستشرقین برآنند که در این شرایط، مهاجرین مال‌باخته به منظور ایجاد شغل و کسب درآمد کاروان‌های تجاری قریش را هدف حمله و غارت خود قرار دادند. با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی مدینه، روابط تجاری قبایل با قریش و پیمان‌های میان اوس و خزرج و قبایل اطراف مدینه باید گفت نه تنها این امر نمی‌توانست سبب قوت اقتصادی و کسب درآمد و شغل برای…

چکیده آل‌بویه از دیلمیان سرزمین دیلمِ(خاص) بودند. اما چون شرایط اقتصادی این منطقه چندان مطلوب نبود، ناچار به مانند نیاکان خود و به‌واسطه مهارت‌های نظامی متأثر از شرایط جغرافیایی زادگاه خود، در لباس پیاده نظام به حکومت‌های گوناگونی همچون علویان طبرستان و زیاریان (در سال‌های250 تا321ق) پیوستند و بخش مهمی از ساختار نظامی و سیاسی حکومت آنها را شکل دادند. این فرایند نقش مهمی در آشنایی دیلمیان با فضاهای جدیدتر داشت و در نهایت سبب شد حکومت آل بویه پی افکنده شود. تجربه سال ها خدمت در دربار حکومت‌های پیش گفته به رفتار نسبتاً هوشمندانه تر برخی از امیران آل‌بویه…

چکیده کتاب روضة الشهداء تألیف ملاحسین واعظ کاشفی (د. 910 ق) یکی از تأثیرگذارترین آثار سده‌های اخیر پیرامون واقعه کربلاست که به سبب اشاعه اخبار مجعول در تألیفات تاریخی و باور عمومی مورد انتقاد قرار گرفته است و آن را از اسباب اصلی رواج اخبار کذب و ضعیف تاریخی درباره واقعه کربلا دانسته‌اند. مسئله پژوهش حاضر این است که آیا تمام دروغ‌ها و تحریف‌های مربوط به واقعه کربلا از این کتاب نشأت گرفته است یا پیش از این کتاب نیز وجود داشته است؟ در صورت منفی بودن پاسخ، دلایل ورود چنین اخباری به کتاب چه بوده است؟ یافته های این…

چکیده مقاله حاضر به بررسی دیدگاه‌های روانشناسان عصر حاضر در خصوص مزاح، به عنوان یکی از ویژگی‌های شخصیتی انسان می‌پردازد و تئوری‌های ارائه شده جهت تعیین روان شناختی این خصیصه روانی را به اختصار شرح می‌دهد. نقش ویژه مزاح در سازگاری مثبت با حوادث منفی و فشارهای روانی زندگی، و همچنین اثرات چشمگیر مزاح در سیستم ایمنی بدن، عملکرد تحصیلی و بهداشت روانی، مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. کلید واژه های ماشینی : مزاح ، استرس ، مزاح از دیدگاه روان‌شناسی ، روان‌شناسان ، ارزیابی ، خنده ، نقش ویژه مزاح ، مزاح در سازگاری مثبت ، مقابله ، روان‌شناختی

چکیده گسترش اندیشه تشیع در خارج از شبه جزیره عربستان و عراق معلول عوامل چندی از جمله مهاجرت شیعیان به سرزمین های دیگر بود و تقابل آنها با خلفای اموی و عباسی این روند مهاجرت را تسریع کرد. در خصوص ورود تشیع به ایران، می­ توان گفت که اندیشه شیعی نخست مناطق همجوار با سرزمین عراق را تحت­ تأثیر قرار داد. اگرچه گذرگاه های طبیعی غرب فلات ایران یکی از مجاری اصلی ورود تشیع به ایران بود، اما ولایات خوزستان به قدری اهمیت داشت که این منطقه را به اولین توقفگاه علویان تحت تعقیب تبدیل کرده بود. از این­ رو،…

چکیده شادی و فرح از جمله نیازهای روحی و روانی انسان است و می‌تواند همه جنبه­‌های شخصیت او را در حال و آینده، دستخوش تغییر و تحول کند. افزون بر این، این عنصر حتی می­تواند بر حیات اخروی انسان نیز تأثیر مثبت یا منفی بسیاری داشته باشد؛ لذا مقوله شادی در متون دینی اسلام مطرح شده است. به این معنا که هم قرآن و هم پیامبر اعظم(ص) و معصومین ــ علیهم السلام ــ توجه شایسته‌‏ای به این مقوله داشته‏‌اند و در ادامه مسیر معصومین عظام عالمان فرهیخته‏‌ای بودند و هستند که به این مقوله پرداخته‌‏اند، که از میان این عالمان…