مقالات

چکیده: توجّه به جریان ها و صف بندی های داخلی فرق و مذاهب اسلامی از مسائلی است که می تواند راه گشای بسیاری از پژوهش ها در شاخه های مختلف علوم اسلامی باشد و بسیاری از گره های ناگشوده، به خصوص در فهم گزاره های تاریخی، را بازکند. یکی از برجسته ترین جریان های امامیّه در سده های متقدّم که به سهولت می توان شواهد حضور آن را ردیابی کرد، جریان هشام بن حکم است که البته در مطالعات کلاسیک کم تر بدان توجّه شده است. این مقاله بر آن است با تحلیل گزاره های تاریخی، جایگاه جریان هشام بن…
چکیده: مفضل بن عمر، از شخصیت‌های بزرگ شیعه در قرن دوم هجری است كه روایات بسیاری از وی در منابع حدیثیِ امامیه وجود دارد. برخی وی را به جریان «مفوّضه» نسبت داده و حتی او را بنیان‌گذار این جریان به شمار آورده‌اند. بررسیِ شخصیت مفضل و نیز صحت‌وسقم نسبتِ تفویض به وی، علاوه بر آنكه گوشه‌ای از تاریخ مدرسه كلامی كوفه را آشكار می‌کند، دریچه‌ای برای شناخت جریان متهم به غلو در فضای كوفه قرن دوم به روی ما می‌گشاید. تحلیلِ داده‌های تاریخیِ موجود درباره مفضل و همچنین تاریخ شکل‌گیری جریان تفویض نشان می‌دهد، به‌هیچ‌وجه نمی‌توان وی را از بنیان‌گذاران…
چکیده: بشارت پیامبر اکرم (ص) به دوازده خلیفه یا امام، از اخبار مشهور اسلامی است. برخی از راویان این اخبار در میراث حدیثی امامیه، به مذهب شیعۀ اثناعشری تعلق ندارند. ابوالجارود به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چهره‌های فرقۀ جارودیۀ زیدیه، از این راویان است که در این‌باره خبری به‌ واسطۀ او از امام باقر (ع) نقل‌شده است؛ این خبر به ماجرای لوح حضرت زهرا (س) اشاره دارد و به وجود دوازده وصی و اسامی برخی از آن ها تصریح کرده است. مقالۀ حاضر نخست علت اعتماد به اخبار جارودیان در مصادر حدیثی امامیه را با تمرکز بر اعتقادات آنان بررسی می‌کند…
چکیده: این گفتار به گوشه هایی از شخصیت یکی از اصحاب بزرگ ائمه(ع) و محدّثان بلند مرتبه شیعه؛ یعنی «محمد بن ابی عمیر ازدی» می پردازد نام و تبار او کنیه محمد بن ابی عمیر «ابو احمد» و نام پدرش «زیاد بن عیسی» است، لیکن بیش تر از وی به همراه کنیه پدرش «محمد بن ابی عمیر» و گاه به طور خلاصه «ابن ابی عمیر» یاد می شود. از سلسله نسب او چنین بر می آید که جدش «عیسی» اولین کسی از اجداد او بوده که به اسلام گرویده است. بنابر ظاهر گفته شیخ طوسی، پدر محمد بن ابی عمیر…
چکیده: پس از انقلاب اسلامی ایران، تشیع كانون توجّه شرق شناسان شد و آنان به «تحلیل تاریخی عقاید شیعه» پرداختند. رویکرد یادشده باعث شد که برخی معتقدین به تشیع – به پیروی از شرق شناسان – مدّعی تحوّل تاریخی تفكّر شیعی حتی در اصلی‌ترین مبانی اعتقادی آن شده‌اند. نمونه‌ای از این نگاه، در كتاب مكتب در فرایند تكامل؛ نظری بر تطوّر مبانی فكری تشیع در سه قرن نخستین؛ نگاشته سید حسین مدرّسی طباطبایی انعكاس یافته است. نویسنده در مقاله حاضر، سعی می‌کند با ارائه گزارشی از تاریخ تطور اندیشه امامیه – بدون پرداختن به بحث‌های هنجاری و کلامی ـ تا حدی…
چکیده: تجسیم به معنای اطلاق جسم بر خالق هستی، یکی از مفاهیم جنجالی کلام اسلامی است. در باب پیشینه تاریخی تجسیم و نفوذ اندیشه‌هایی از این‌ دست باید گفت تجسیم در اندیشه فرق دیگر مجال بروز و ظهور بیشتری داشته است، اما معتزلیان نخستین به هشام بن حکم، متکلم بزرگ عصر امامت نسبت تجسیم داده‌اند. این نسبت کانون توجه فرق نگاران غیر شیعی و نیز برخی محدثان شیعی قرارگرفته و آن را در آثار خود آورده‌اند. با توجه به نوشته‌ها و آثار و مباحثات پیشین کلامی، باید معتزله را نخستین نسبت دهندگان دانست. در علل و چرایی این نسبت، برخی…
چکیده: جابر بن یزید جعفی از اصحاب نامدار و مورد وثوق امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) و از دانشمندان بزرگ شیعه امامیه در نیمه دوم قرن اول و نیمه اول قرن دوم هجری است. او از برخی مشایخ نامدار سنی روایت می‌کرد و شاگردان قابل‌توجهی از اهل تسنن داشت. از این‌ رو جابر جعفی همواره مورد توجه اهل تسنن بوده اما از دیرباز تاکنون رجال‌شناسان سنی غالباً او را جرح کرده و روایاتش را بی‌اعتبار دانسته‌اند. اعتقاد به رجعت، غلو در تشیع، بیان مطالب عجیب‌ و غریب، دیوانگی و فساد عقل، کذب و تدلیس و امامت فرقه مغیریه…
چکیده: توحید مفضل رساله مختصر و سودمندی است درباره خداشناسی‌ که از طریق مفضل بن عمر شاگرد نامی امام ششم حضرت صادق‌ (جعفر بن محمد) (ع) به ما رسیده و در این مقاله معرفی‌ می‌گردد تا راهنمایی باشد حقیقت جویان و اهل فضیلت را و برهانی‌ گردد بر پیروان هواها و هوس‌ها و آنان که بر اساس اغراض در اعتقاد به‌ این امر فطری عناد و جدال داشته و دارند. این رساله بر دو بخش آمده: بخشی پیرامون جهان برین است و دیگری درباره جهان زیرین، و این دومین بر چهار فصل ترتیب یافته‌ و این گفتار در راستای آن…
چکیده: جابر بن یزید جعفی (حدود ۵۰ – ۱۲۸ ق) از اصحاب نامدار و مورد وثوق امام باقر و امام صادق (ع) و از دانشمندان بزرگ شیعه امامیه در نیمه دوم قرن اول و نیمه اول قرن دوم هجری است. با وجود اعتقاد راسخ او به مکتب اهل‌بیت (ع)، توجه وی به بطون آیات و احادیث – که در برخی از روایات و اقوال منقول از او نیز بدان تصریح گردیده – سبب شده که غالیان وی را از پیشکسوتان خویش شمرده، از او به‌عنوان کسی که از اسرار، علوم الهی و مقامات معنوی و فوق انسانی امامان (ع) آگاه…
چکیده: در میان شاگردان صادقین (ع) برخی شخصیت‌ها تأثیرگذارتر، مشهورتر و جالب‌توجه‌تر از دیگران بوده‌اند. یکی از این شخصیت‌ها جابر بن‌یزید جعفی است که بیشتر از محضر امام باقر (ع) بهره برده است. گرچه وی را از بزرگان امامیه خوانده‌اند و آثاری نیز برای وی نام‌ برده شده است، اما گزارش‌هایی نیز وجود دارد که متضمن قدح و ذم اوست. پس از وفات جابر، غالیان نیز به او ابراز علاقه کرده و برخی از عقاید خود را به او نسبت دادند. آنان همچنین روایات و کراماتی را نیز به وی منتسب کردند. برداشت‌های نادرست از اندیشه‌های این راوی پرکار، سبب…
چکیده: «زراره بن اعین» از راویان جلیل‌القدری است که از یک‌ سو مورد مدح روایی و توثیق جمعی تحت عنوان اصحاب اجماع قرار گرفته و از سویی دیگر، با لعن و ذم شدید مواجه شده است. در آثار رجالی دلایل و توجیه‌های مختلفی دربارۀ روایات لعن زراره بن اعین ارائه‌ شده است. برخی، با اتکا به ضعف سند، آن‌ها را کنار گذاشته‌اند و برخی دیگر، صدور این‌گونه روایات را به جهت تقیه می‏دانند. در کتب رجال از باور به استطاعت، به‌ عنوان بدعتی که زراره بدان قائل بود، نام‌ برده‌اند. این مقاله با بررسی سند و متن روایات لعن نشان…
چکیده: جابر جعفی از اصحاب نامدار امام باقر (ع) و امام صادق (ع) و از بزرگ‌ترین علمای شیعه است که در زمان خود در شاخصه‌های علمی حدیث، تاریخ، فقه، تفسیر و کلام سرآمد بود و شرح احوال، آرا و آثار او در منابع رجالی شیعه و سنی و برخی از مآخذ پراکنده به‌تفصیل آمده و اخیراً تحقیقات جدیدی نیز پیرامون او صورت گرفته است. امام در باب او آنچه کمتر مورد پژوهش قرار گرفته، تأثیرات محیط پیرامونی بر شکل‌گیری شخصیت وی است. لذا این مقاله به بررسی تأثیر اوضاع سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی کوفه در شکل‌گیری شخصیت جابر بن…
خروج از نسخه موبایل