مقالات

چکیده به علت آمیخته شدن اخبار سرّه و ناسره در روایت تاریخی کربلا، ‎‎اظهار نظر در این خصوص ‏سخت دشوار شده و نیز تحقیق در مورد آن ضروری گشته؛‎‎ خصوصاً که در طول تاریخ،‎‎ عنایت به ‏آن حادثه عظیم و نگارش تاریخ آن جدی‌تر از سایر رخدادها بوده و بدین جهت آثار متعددی در ‏این باره نوشته شده است. ‏‎‎با این وجود، از بسیاری از آن تواریخ اثری نیست و آنهایی هم که ‏موجود است بر اثر عوامل متعددی دچار آسیب گردیده‌اند. هدفی که در این مقاله دنبال می‌شود، ‏آن است که با مطالعه روشمند پیرامون اخبار و روایات تاریخی…

چکیده یکی از کنیه‌های امیرالمؤمنین علی (ع)، «ابو تراب» است که مطابق روایات مربوط، آن حضرت، اول بار توسط نبی مکرّم ‏اسلام (ص) با این کنیه مورد خطاب قرار گرفت. در خصوص منشأ این کنیه، در منابع روایی و تاریخی گزارش‌های ضد و ‏نقیضی نقل گردیده است. برخی از این گزارش‌ها به شدت مقام قدسی و ملکوتی حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت علی ‏‏(ع) را مخدوش می‌نماید که متأسفانه برخی از این نوع گزارش‌ها در منابع روایی شیعه نیز نفوذ کرده و با آنها، با تسامح ‏برخورد شده است.‏ در این مقاله مجموع این گزارش‌ها مورد بررسی قرار گرفته…

چکیده روش طبقه‌بندی احادیث متأثر از نظام طبقه‌بندی در هر دوره‌ای است که مؤلفان کتب با در نظر گرفتن ‏روش‌های مرسوم در عصر خویش به طبقه‌بندی احادیث می‌پردازند. کلینی جزء محدثانی است که در ‏طبقه‌بندی احادیث کتاب شریف «کافی» از روش طبقه‌بندی عصر خود یعنی طبقه‌بندی مفهومی آموزه‌های ‏حدیثی بهره گرفته است. اصل انتخاب و گزینش مفاهیم کلیدی کافی نیز مبتنی بر ضرورت‌ها و مسائل مطرح ‏در زمان تألیف آن است. مهمترین محورهایی که از مقدمه کافی قابل استخراج هستند عبارت است از: عقل و ‏جهل، فضل علم، ضرورت تمسک به سنت و قرآن، توحید، نبوت و امامت، آداب و…

چکیده خروج سفیانی از علائم ظهور مهدی موعود(عج) است که روایات پرشمار مربوط به آن در مصادر روایی فریقین یافت می‌شوند. با این حال در این روایات تعارضات متعددی مانند اختلاف در نام، نسب، هویت سفیانی و زمان و مکان خروج او و نیز افعال منتسب به وی به چشم می‌خورد. عدم اتصال به معصوم و تردید در وثاقت برخی راویان را نیز نباید نادیده گرفت. با این وجود، شماری از این روایات و اسامی اشخاص، قبایل و اماکن نامبرده با رویدادهای سده‌های نخستین هجری قابل انطباق هستند که باعث شده دیدگاه‌هایی اعم از پذیرش یا جعلی دانستن همه روایات،…

چکیده پدیده­ وضع در روایات موجب شده است تا در بررسی روایات به سادگی به قبول روایات نپرداخته و با معیارهای متقن اعتبار آن را سنجید. مقاله حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به نقد بیرونی و درونی روایتی مشهور مبنی بر ناراحت شدن و غضب پیامبر(ص) بر حضرت زهرا(س) به علت نصب پرده بر درب خانه و استفاده از گردنبند و دستبند پرداخته است. نگارنده، ضعف سند روایت را در منابع شیعه و اهل سنت اثبات کرده است و از لحاظ متن نیز آن را مضطرب و مخالف و در تعارض با قرآن، سنت قطعی، تاریخ قطعی، روایات دیگر…

چکیده رهیافت تاریخی در کنار شناخت بسترهای مختلف جامعه، عهده‌دار نمایاندن فرازها و فرودهاست. دست‌یابی به سیر تطور یک اندیشه و درک بهتر از خاستگاه و دوران آغازین شکل‌گیری آن، منوط به تحلیل گفتمان‌های مکشوف از داده‌های تاریخی برجای‌مانده در آن حوزه است. اصبغ بن نباته کوفی از نخستین مفسران شیعی در کوفه است که در منابع رجال و تراجم، به‌عنوان نخستین مؤلف ذکر شده؛ اما اثری مشخص با محتوای قرآنی یا تفسیری به وی نسبت داده نشده؛ فراوانی نسبتاً زیاد روایات تفسیری او و بازتاب آن‌ها در آثار معتبر پسین و همچنین توجه به روان‌شناسی اعتقادی شخصیت وی، این…

چکیده کتاب «الکافی» کهن‌ترین جامع حدیثی در میان کتب اربعه است. تألیف این کتاب در ایام غیبت صغری بوده و محدث عالیقدری چون کلینی، بیش از بیست سال برای تألیف آن زمان صرف کرده است. از این رو، از آغاز تألیف، تا کنون چگونگی روایات آن از حیث صحت، مورد کاوش حدیث پژوهان امامیه قرار گرفته است. برخی با توجه به مقدمه‌ی کلینی بر کتاب، حکم به صحت تمامی روایات آن داده اند. برخی دیگر با عنایت به تعریف متأخران از حدیث صحیح، این نسبت را نپذیرفته‌اند و در صحت احادیث آن مناقشه کرده‌اند. در میان حدیث پژوهان معاصر، محمد…

چکیده مکاتبات و مذاکرات امام حسین(ع) در کهن‌ترین و معتبرترین منابع تاریخی بیان شده است که منبع موثقی در پی‌جویی دیدگاه امام حسین(ع) در مورد زمینه‌های قیام عاشورا و شخصیت فرماندهان، حاکمان و پیروان آنان با روش تحلیل محتوا می‌باشد. تحلیل محتوای این بیانات نشان می‌دهد که پرکاربردترین موضوع مطرح شده، مسئله ولایت می‌باشد و مدل منطقی ارائه شده نیز مبین آن است که آزادی‌خواهی و ذلت گریزی ویژگی بارز ولایت مداران و دوستی و بیعت با دشمنان، دنیاخواهی و فریب‌زدگی از ویژگی‌های ولایت‌گریزان است، همچنان که رشد و تعالی فرد و جامعه از آثار ولایت مداری و هلاکت فرد…

چکیده این مقاله كه به مناسبت سال پیامبر اعظم «صلی الله علیه و آله وسلم» –نگارش یافته، حاصل بینشی است دیگرگون از قصه هجرت آن حضرت و با استفسار از قرآن كریم و تدبر در آیات كریمه آن كتاب عظیم فراهم آمده است. اصول مطالب مطرح شده در این مقاله عبارتند از “هجرت یا اخراج”، “سنت الهی پس از اخراج هر پیامبر” و “تدبیر آسمانی نبی معظم به هنگام خروج”. البته این اصول را فروعی است كه بنابر مقتضا و در مجال یك مقاله به آنها اشاره شده است.

چکیده آیه تطهیر در میان مفسرین مذاهب اسلامی از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار بوده و همواره مورد بحث و بررسی‌های مختلفی قرار گرفته است. تبیین نوع اراده موجود در این آیه، یکی از مهمترین مسائل تفسیری آن بشمار می‌رود. شیعه معتقد است مراد از اراده در این آیه، اراده تکوینی است و خداوند از ابتدای خلقت با اراده تکوینی خود، طهارت اهل بیت از هر گونه پلیدی و زشتی را اراده کرده است و عصمت و طهارت آنها بدون درنگ حاصل شده است. در این مقاله ضمن طرح دیدگاه جناب آلوسی مبنی بر تکوینی بودن اراده در این آیه و نیز…

چکیده در منابع روایی اهل سنت، حدیثی با طرف «لا مهدی الا عیسی بن مریم» نقل شده و این حدیث حتی در بعضی از کتب ششگانه اهل سنت نیز روایت شده است؛ نقل حدیث مذکور در جوامع روایی اهل سنت، در بین برخی این شائبه را ایجاد کرده است که مهدی موعود (عج)، وجود ندارد و کسی که در آخر الزمان ظهور می­ کند، همان عیسی بن مریم (ع) است. در این مقاله در ابتدا، تمام طرق روایی «لا مهدی الا عیسی بن مریم» استخراج شده و مورد بررسی قرار می­ گیرد و پس از بررسی سندی روایات مذکور، مشخص…

چکیده کتاب کافی، به دلیل اعتبار و وثاقت مؤلف، و قدمت کتاب و نزدیکی به زمان حضور ائمه(ع)، از زمان تألیف، مورد توجه علما و محدثان امامی قرار گرفت و در طول تاریخ حدیث شیعه بر روایات آن شروح متعددی نگاشته شد، اما در این بین، به شروح خودِ کلینی بر برخی روایات کتابش کمتر توجه شده است. کلینی علاوه بر طبقه‌بندی بدیع احادیث، به شرح و تبیین برخی از احادیث پرداخت و تلاش نمود تا مشکلات اخبار را حل کند. بهره گیری از آیات قرآن کریم، علم کلام و تاریخ، لغت و شعر عربی و توضیحات دیگر روات از…