مقالات

چکیده: «قنبر» نام غلام امام علی (ع) است که در نیمه‌ی دوم سده‌ی اول هجری، به دستور حَجّاج بن یوسف ثقفی به شهادت رسیده است. در منابع تاریخی اطلاعات کمی درباره قنبر وجود دارد؛ اما در فرهنگ‌عامه مردم ایران حضور پررنگی دارد و در بسیاری از فتوّت نامه‌ها و ولایت نامه‌های فارسی، بارها از وی یاد شده است. همچنین برای وی مجالس روضه و تعزیه نیز برپا می‌شده و بر همین اساس، شبیه نامه‌هایی نیز مرتبط با وی وجود دارد. این نوشتار در پی آن است تا با ارائه شواهد متعددی از متون فرهنگ و ادب عامه از قبیل فتوّت…

سرآغاز شناخت اسوه‏‌های علم و ایمان می‏تواند یاریگر و چراغ راه رهپویان حقیقت گردد. از این‏ رو، كندوكاو در زندگانی علمی و معنوی عالمان، راویان و محدثانِ معاصرِ با اهل‏بیت (علیهم‏ا السلام) كاری بسیار مهم و والاست؛ چرا كه در حقیقت آشنایی با ایشان، ما را به درك بهتر مسایل و وقایع مختلف عصر ائمه (علیهم‏ا السلام) و نقش ارزنده آن بزرگواران در جامعه خویش، نایل می‏سازد و تصویر روشن‏تری از ابعاد زندگی امامان (علیهم‏ا السلام) و سر تحول و تطوّر احادیث ایشان به دست می‏دهد و ما را در فهم دقیق‌‏تر و بهره‌‏گیری كامل‏تر از روایات یاری خواهد داد….

چکیده سال سال علی است ولی جای آنانی هم که به عبادت از گونه ی نظر در صورت ولی خدا روزگار می گذرانده اند نیز هست سلمان و بوذر و عمّار و سرانجام غلام علی قنبر. وی که زندگی اش به ظاهر و به باطن وقف علی و آل بود و مظلوم، مظلوم به مفهوم بی توجهی و کم عنایتی به شخصیت و هم به کلمه ی قنبر و ادامه ی این مظلومیت در طول اعصار و تا روز امروز…

چکیده: مالک بن حارث نَخعی معروف به مالک اشتر در تاریخِ اسلام و تشیع، جایگاهی مهم و زندگی پرفراز و نشیبی دارد. مالک در دوره‌ی جاهلیت متولد گشت ولی تاریخ تولدش دقیقاً معلوم نیست اما می‌توان تخمین زد که سال تولد وی بین سال‌های 25- 30 قبل از هجرت بوده است. علی‌رغم اینکه پس از اسلام، در دوران خلفای راشدین، کم‌ و بیش در صحنه‌های مختلف تاریخ صدر اسلام، حضوری فعال داشته است ولی دامنه‌ی این نفوذ و تأثیر، خصوصاً در دوره‌ی حکومت امام علی (ع)، یکسان نبوده است. او در راه اهداف و جنگ‌های امام علی (ع) بر ناکثین،…

چکیده: سلسله‌ی کمیلیه، منسوب به کمیل بن زیاد نخعی (7 سال قبل از هـ-38 هـ) از تابیعن و از اصحاب خاص و سر امام علی است. سلسله‌ی کمیلیه، به‌عنوان یکی از سلسله‌های تصوف، از طریق شاگردان کمیل، همچون عبدالواحد بن زید بصری جاری‌ شده و در طول تاریخ ادامه یافته و دارای‌ انشعاباتی شده است. در این مقاله، دیدگاه صوفیه درباره‌ی سلسله‌ها به صورت‌ عام-بیان شده و سپس به استناد منابع و مآخذ مهم و اساسی تصوف و عرفان، جریان سلسله‌ی کمیلیه در طول تاریخ تعقیب و مشایخ این سلسله معرفی شده‌ است. هم‌چنین انشعابات آن سلسله بیان‌شده و در…

چکیده: مالک اشتر نخعی و اشعث بن قیس دو شخصیت مؤثر در حوادث دوران خلافت علی (ع) بودند که در میان کوفیان ابهت زیادی داشتند؛ اما نفوذ آن دو همیشه یکسان نبود. جایگاه و نفوذ این دو سردار در حادثه مهم حکمیت به مقابله آن‌ها با یکدیگر منجر شد. مسئله اصلی در این پژوهش آن است که کاهش یا افزایش نفوذ مالک اشتر و اشعث در ماجرای حکمیت تحت تأثیر چه عواملی بوده است. بدین منظور این فرضیه به آزمون گذاشته‌ شده است که «موقعیت و نفوذ دو سردار یمانی تابعی از وضعیت عمومی جامعه و جو حاکم بر نبرد…

چکیده: تحقیق درباره شخصیت‌های تأثیرگذار جهان اسلام در قرن اول هجری برای نشان دادن تصویری نسبتاً واضح و در عین‌حال واقعی از اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن روزگار ضروری است. مالک بن حارث نخعی، معروف به مالک اشتر، یکی از بزرگان و صاحب نفوذان شهر کوفه بود. وی در دوران خلافت عمر (پس از تأسیس کوفه در سال 17ﻫ)، عثمان و حضرت علی(ع) در این شهر اقامت داشت، ولی نفوذ و تأثیر وی بر حوادث و وقایع جهان اسلام در همه این دوره‌ها یک‌سان نبود، در این مقاله سعی شده است نقش و جایگاه مالک در حوادث این…

چکیده: «محمدبن ابی حذیفه»، از صحابه ی رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) و فرزند ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعة بن عبد شمس بن عبد مناف قریشی است که در مهاجرت پدر و مادرش به حبشه در آنجا به دنیا آمد. وی پسر دایی معاویة بن ابی سفیان و پرورش یافته ی دست عثمان بن عفان خلیفه ی سوم است؛ با این حال، نسبت به آن دو بغض داشت و حامی امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بود. وی در قیام مردم مصر بر ضد خلیفه ی سوم نقش مهمی داشت و بعد از اخراج فرمان روای عثمان از مصر، مدت زمانی…

چکیده: محمد بن ابی حذیفه، در حبشه و هنگام هجرت والدینش به این سرزمین به­ دنیا آمد. او گرچه پس از شهادت پدرش در خانه عثمان رشد و پرورش یافت، از مخالفان و معترضان خلیفه سوم بود. وی در «ذات­الصواری» شرکت داشت و ضمن جهاد، مردم را علیه عثمان می‌شوراند. ابن ابی حذیفه در ماجرای قتل عثمان، علیه کارگزار خلیفه در مصر خروج کرد و شهر را به تصرف خود درآورد؛ ولی امام علی (ع) او را از حکومت مصر عزل فرمود. او پسر دایی معاویة بن ابی‌سفیان بود، ولی به سبب، گرایش‌های علوی‌اش مغضوب معاویه قرار گرفت و سرانجام…

چکیده: اين مقاله جستارى است در مورد چگونگى زندگى هاشم بن عتبه بن ابى‏ وقاص ملقب به «هاشم مرقال» كه از خواص اصحاب حضرت على (ع) به شمار مى‏ رود. وى از جمله سرداران جنگ‌‏هاى اميرالمؤمنين (ع) بود كه مخلصانه و دلیر مردانه نبرد كرد تا در نهایت در جنگ صفين به شهادت رسيد. اين نوشتار با رويكرد تحليلى و تاريخى و با بهره‏ گيرى از منابع گوناگون، مى‏ كوشد گزارش‌‏هاى مربوط به زندگى هاشم را با رويكردى تحليلى بررسى كند. طبق يافته‌‏هاى اين تحقيق هاشم از نزديك‏ترين ياران امام بود، چنان‏كه مورد مدح و ستايش آن حضرت قرار گرفت….

چکیده: شخصیت و زندگی مختار ثقفی در ابهامات فراوانی فرو رفته و پرسش‌های زیادی در این ارتباط مطرح است. نگاهی گذرا بر متون تاریخی – روایی و رجالی شیعه دست‌های از روایات را نشان میدهد که حاوی تصاویری مذمت گونه از مختار ثقفی میباشند. بدون شک این روایات آن هنگام که در کنار روایاتی که مختار ثقفی را مدح نموده‌اند قرار گیرند، ذهن هر پژوهشگری را با سوالات و ابهاماتی روبه رو خواهند کرد. لذا در این پژوهش به بررسی جایگاه راویان روایات ذم مختار ثقفی در کتب رجالی شیعه پرداخته میشود تا بدین وسیله سوای از نقد محتوایی این…

چکیده: مختار از آغاز نهضت خویش ایرانیان کوفه را به خونخواهی امام حسین (ع) فراخواند. ایرانیان با شوقی وصف‌ناپذیر به وی پیوستند. آنان در آغاز این نهضت، فداکاری و شجاعت فراوان از خود نشان‌ دادند. شکست سپاه شام و کشته شدن عبیدالله بن زیاد، فرمانده این سپاه و همچنین دستگیری و مجازات بسیاری از به وجود آوردندگان فجایع کربلا با همت و تلاش ایرانیان حاصل گردید. آنان به‌ دور از هرگونه طایفه‌گرایی و فرصت‌طلبی – که در کوفه رواج داشت – صادقانه در کنار رهبری نهضت تا آخرین لحظه وفادار ماندند. مخالفان این نهضت – که بیشتر اشراف کوفه و…