مقالات

این مقاله به بررسی تاریخی و فقهی بازی شطرنج از منظر اسلام می‌پردازد. در بخش تاریخی اشاره می‌شود که شطرنج ابتدا در هندوستان به عنوان نماد تدبیر پدید آمد، سپس به ایران و جهان اسلام راه یافت و در ابتدا بیشتر به عنوان وسیله‌ای برای قمار استفاده می‌شد. همین امر موجب شد تا فقهای قدیم، با استناد به آیات و روایات مرتبط با حرمت قمار، خرید و فروش و بازی با شطرنج را حرام بدانند. در بخش تحلیلی، مقاله با بررسی دقیق ادله فقهی — شامل آیات قرآن، روایات و دیدگاه‌های فقهای شیعه و سنی — استدلال می‌کند که حرمت…

متن مقاله پیش از بررسى حكم فقهى شطرنج، براى درك بهتر مسأله، نگاهى داریم به معناى لغوى، تاریخچه پیدایش، چگونگى ورود آن به جوامع اسلامى و برخورد مسلمانان با آن و… معناى لغوى شترنگ، با (گاف)، فارسى و بر وزن و معناى شطرنج، بازى است معروف و مشهور، ساخته حكیم داهر هندى، یا پسر او.1 شطرنج بازى فكرى است كه در آن به وسیله مهره هایى به نام: شاه، وزیر، اسب، رخ، فیل، پیاده یا بیدق، روى صفحه هشت در هشت چهار خانه اى حركت مى كنند2. علت نام گذارى این بازى به شترنگ، روشن نیست. برخى این واژه را…

نخستین آگاهی درباره شطرنج، مربوط به افسانه شرهام شاه هندی و پاداش دادن او به وزیرش سیسا بن دهیر مخترع شطرنج است. آگاهی بعد، داستان آوردن یا فرستادن شطرنج به ایران از جانب پادشاه هندوان (دبشلیم) در روزگار خسرو انوشیروان برای آزمودن خرد و دانایی ایرانیان است. بزرگمهر بختگان در برابر آن تخته نرد را ساخت و به هندوستان فرستاد. داستان روایی این امر در رساله پهلوی ماتیگان چترنگ آمده و مطالب آن به کتاب‌های تاریخ و ادب عربی و فارسی نیز راه یافته است. در برخی از منابع، اختراع «نرد» به دوران اردشیر بابکان، و بازی شطرنج به زمان…

چکیده این جستار به ارائه نظریه کنش گفتاری آستین و تعاریف و تقسیمات وی و همچنین اقدامات تکمیلی سرل می پردازد. سپس خطبه های جنگ 34، 27، 25 و 179 را از دیدگاه نظریه کنش گفتاری بررسی کرده و تلاش می کند پنجره ای به روی تحقیقات کاربرد شناسانه و کنش گفتاری در متون ادبی بگشاید. به‌منظور نیل به این هدف، در ابتدا به برشماری کنش های گفتاری پنج گانه و مفاهیم مستقیم و غیرمستقیم آن پرداخته و با توجه به بافت، خطبه‌های مذکور از دیدگاه کاربردشناسی تحلیل می شود. از نتایج قابل‌ذکر، درصد بالای کنش عاطفی در میان آمار…

چکیده سبک‌شناسی لایه‌ای با رویکرد تحلیل ادبی، متن را در پنج لایه آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک بررسی می‌کند. این نوشتار در پی آن است تا با روش توصیفی – تحلیلی، دعای ابوحمزه ثمالی را در دو لایه نحوی و بلاغی مورد بررسی قرار دهد و به این پرسش پاسخ دهد که مباحث علم نحو، بیان و بدیع چگونه در این دعا نمود پیدا کرده و سبک امام سجّاد (ع) در این دو لایه دارای چه ویژگی های برجسته ای است؟ محورِ اصلی این دعا، تحمید و تقدیس خدا، اقرار به گناه و طلب عفو و بخشایش خداوند است….

چکیده عاطفه، نیرویی است که به وسیله آن احساسات درونی ما به دیگران منتقل می‌شود و مهم‌ترین پایه یک اثر ادبی و سبب جاودانگی آن به شمار می‌آید. عاطفه، خود مشتمل بر موارد زیر است: رغبت، رهبت(ترس)، طرب، غضب؛ و هر یک از این‌ها نیز شامل جزئیات و انواع مختص به خود هستند؛ مثلاً رغبت، در برگیرنده دو عنصر مدح و شکر است. و رهبت (ترس) شامل اعتذار و استعطاف؛ و طرب نیز دربردارنده شوق و رقّت‌ النسیب؛ و به همراه غضب نیز هجو، وعید و عتاب می‌آید. امام سجّاد (ع) شکایت و درد دل خویش را در خلال مدایح…

چکیده امام سجاد(ع) در شرایط سخت پس از رخداد عاشورا، مسؤولیت خود را بیشتر از طریق کلام و سخن که بخش اعظم آن در قالب ادعیه و کلمات قصار و کمی در اشعار برجای مانده از آن حضرت تجلّی یافته، به انجام رسانیده است. کلام وی در عین حال که رابطه عاشقانه انسان با خدا را به زیباترین شکل ممکن به تصویر کشیده، حاوی موضوعات گوناگون و متنوّع در رابطه با جنبه های مختلف هدایت انسان است. اشعار منسوب به آن حضرت نیز بسان دعاهای صحیفه سجادیه، دربردارنده نکات ارزشمند و ضروری در هدایت بشر به سوی کمال است که…

چکیده إنّ إطلاق وصف مؤسس أی علم یعنی تقدمه فی وضع اللبنة الأولى له، وثبوت أسبقیته. وعلى الرغم من ورود الروایات الکثیرة التی أشارت إلی أن الواضع الأول للنحو هو الإمام علی علیه السلام، الذی قام بتوجیه أبی الأسود الدؤلی للتوسع ووضع بقیة القواعد، إلّا أنّ بعض الـمحققین الـمحدثین اعتمدوا قلةً من الروایات التی تشکک فی ذلک، مما حدا ببعضهم إلى إنکاره، سیرا على نهج أکثر الـمستشرقین فی إنکار قدرة أوائل العرب والـمسلمین على تأسیس العلوم. ومن خلال الرد على الـمنکرین یتبین ضعف رأیهم؛ فوجود التقسیمات والتفریعات فی الأدب الـجاهلی یثبت خطأ نفیها،کما أن اختصاص کل لغة بمیزاتها ینفی إمکانیة…

چکیده دعبل خزاعی از نامدارترین شعرای متعهّد اهل بیت (ع)، در قرن سوم هجری است که در عصر عباسی می‌زیست. او چندین قصیده در مدح اهل بیت (ع) دارد؛ ولی شهرتش را بیشتر مرهون قصیده تائیه‌ای است که بعدها به نام «مدارس آیات» مشهور شد. موضوع قصیده او مدح اهل بیت (ع)، رثای سید الشهدا (ع)، هجو دشمنان آنان و دفاع از حقوق پایمال شده آن‌ها به دست خلفای عباسی و اموی است. طلائع بن رزّیک نیز از جمله شعرای نه چندان مشهور قرن ششم است که در دوره فاطمیان می‌زیست، او قصاید فراوانی در مدح و رثای اهل بیت…

چکیده در سیره پیامبر اعظم(ص) درس ها و عبرت­ های بی­ شماری نهفته است. مسلمانان از زمان ظهور اسلام تا کنون همواره تلاش نموده­ اند این درس­ ها را مد نظر داشته و در زندگی فردی و اجتماعی خویش به کار بندند. در عصر آغازین ظهور اسلام، مسلمانان مکه و مدینه و به ویژه شاعران و سخن­ سرایان این دوره که از نزدیک با اخلاق قرآنی و منش خاتم رُسل(ص) آشنا بوده و با چشمان خویش، رفتار انسانی پیامبر خدا را نظاره می­ کردند، به تدوین و تبیین این سجایای بی­ نظیر اخلاقی پرداخته و به عنوان زبان رسا و…

چکیده قصیده هائیّه منسوب به امام هشتم، حضرت علی بن موسی الرضا(ع)، از جمله مصادیق عینی تعلیم و روشنگری در سطح فردی و اجتماعی است که امام(ع) در آن، هنجارها و ناهنجاری­ های اخلاقی و پیامدشان را با زبانی بلیغ و ادبیّاتی نافذ یادآور شده‌اند. مقالۀ حاضر بر آن است تا به روش تحلیل محتوای کیفی، کارکرد سازه­ های بلاغی و زبانی را در تأثیرگذاری هرچه بیشتر کلام امام رضا(ع) و انتقال بهتر معانی مورد نظر ایشان(ع) در قصیدۀ مزبور تبیین و تحلیل نماید. برآیند پژوهش نشان می ­دهد امام(ع)، با به کارگیری اسلوب خِطابی و پی ­ریزی زیرساخت‌­های تأثیرگذار…

چکیده با وجود اندیشه تابناک و منش خردگرا در گفتمان تشیع، شیعه عملاً در طول تاریخ مورد فرونگری از جانب مخالفان بوده است که گاه با انتساب عقاید انحرافی، درصدد خدشه­ دار کردن چهره شیعه بوده ­اند. شوقی ضیف، پژوهشگر، مورخ ادبی و دانشمند معاصر مصری در آثار خود، بیشتر شاعران شیعه را غالی معرفی کرده است. در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا با بررسی مفهوم غلو در کتاب­ های لغت و منابع رجالی و ملل و نحل و ارائه­  تعاریف گوناگون، مروری اجمالی بر معنای این واژه داشته باشیم و اساساً روشن شود که ضیف چه مفهومی…