مقالات

چکیده در دوره عباسی اول، دعبل خزاعی به دفاع از تفکر شیعه، به ویژه حقانیت علویان پرداخت. اشعار احتجاجی او در اثبات عقاید شیعه، مسأله امامت و خلافت و نقض گفتار مدعیان، فراوان است. این مقاله در صدد یافتن پاسخی برای سؤالات زیر است – رویکردهای احتجاجی شاعر برای اثبات حقانیت اهل‌بیت (ع) مبتنی بر چه اصول و مواردی است؟ – گرایش غالب شاعر برای اقناع مخاطب بیشتر بر محور چه عناصری می­ چرخد؟ – مضمون اشعار، چه تأثیری بر زبان و بیان شاعر گذاشته است؟ قدرت بیان، و استدلال منطقی از جنبه‌های مهم شعر احتجاجی این شاعر متعهد به…

چکیده شاعران فراوانی در گسترۀ ادب عربی و فارسی سعی کرده‌اند، مناقب و فضائل خاندان عصمت و طهارت را در شعر خود بازتاب دهند و آن‌ها را به عنوان الگوهای متعالی بشری معرّفی کنند. دعبل بن علی خزاعی، شاعر مدّاح اهل‌بیت در روزگار عبّاسیان و نظیری نیشابوری، شاعر ایرانی سبک هندی، در بخشی از سروده ­هایشان، تبیین صفات انسانی و ترسیم جنبه­ های مختلف شخصیّت امام رضا (ع) را به عنوان تعهّد و رسالت ادبی خود برگزیده‌اند. پژوهش حاضر، تلاش می‌کند با رویکردی توصیفی – تحلیلی، هم­سویی دو شاعر در این زمینه را مورد خوانش تطبیقی قرار دهد. یافته­ های…

چکیده از برجسته ­ترین جنبه­ های زندگی انسان، چگونگی ارتباط با خالق هستی، سختن گفتن، نحوۀ دعا کردن و مسألت کردن از بارگاه الهی و تنظیم روابط خود با او و سایر انسان­‌ها بوده و متون دینی، بهترین عرصۀ دستیابی وی به این موارد است. در این راستا، پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با تأکید بر تلازم قرآن و عترت (علیهم السلام)، برجسته ­ترین بایسته‌­های خواهانی از خداوند در زیارت­نامه­ های امام رضا (علیه السلام) را بر اساس آموزه ­های قرآنی، تحلیل نماید. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که بخش قابل توجّهی…

چکیده سرگذشت حسین‏ بن موسی‏ الکاظم، برادر امام هشتم (علیه ‏السلام) همچون بسیاری از امامزادگان تا حدودی مبهم است. یکی از زوایای تاریک حیات وی مکان دفن اوست که اقوال متعددی درباره آن وجود دارد. او بنا به گزارش‌ مشهور، در شهر طبس به خاک سپرده شده است. از جمله مستندات مربوط به دفن وی در طبس، نامه‌ای منسوب به امام‏‏‏ رضا (علیه‏ السلام) خطاب به حکمران طبس است که گمان می‌رود درباره وی نوشته شده است. در این نامه از اخبار رسیده درباره قصد نوجوانی از عترت رسول خدا (صلی‌الله ‏علیه ‏وآله) و دوازده ‏ساله به نام حسین برای…

چکیده دعبل شاعر برجستۀ شیعی است که عشقش به امامان معصوم (علیهم‎ا السلام) قطعی و انکارناپذیر است. وی سراسر دیوان خویش را مزیّن به نام ائمه اطهار (علیهم‎ا السلام) به ویژه امام ‎رضا (علیه‎ا السلام) نموده و با ابزار شعر، درصدد آن است که با بیان ویژگی ­های ظاهری و معنوی امام ‎رضا (علیه‎ا السلام) و شناساندن حاکمان مستبد آن دوران، ظلم و ستم به اهل بیت (علیهم‎ا السلام) و مظلومیت آنان را در آیینۀ اشعارش به تصویر بکشد. این پژوهش به روش توصیفی ـ ‎تحلیلی کوشیده است جلوه­ های پایداری سروده ­های رضوی در دیوان دعبل را استخراج، بررسی…

چکیده جریان امامت شیعی برای نخستین ‎بار در عهد امام جواد (علیه‏ السلام) با پرسش‌هایی متفاوت مواجه گردید. همین امر موجب شد تا آن حضرت از جایگاه ویژه و متمایزی برخوردار شود. حضرت با اینکه در خردسالی به امامت رسید، به خوبی توانست پاسخگوی مشکلات و پیشامدها باشد؛ چه در حوزۀ سیاست و اجتماع و چه در عرصۀ اندیشه و باورها. امام جواد (علیه‏ السلام) مسیر امامت شیعی را با طراحی درست به پیش برد، به ‎گونه‌‎ای که پس از آن حضرت دیگر انشقاق ماندگاری در مذهب شیعه و جریان امامت رخ ننمود. امام (علیه‏ السلام) به ‎جهت حضور در…

چکیده یکی از وجوه درخشان سیرۀ امام ‎رضا (علیه‎ا السلام) که در تاریخ گزارش شده است، نماز بارانی است که حضرت در زمان اقامتشان در خراسان اقامه فرمودند. این رویداد اهمیت بسیار زیادی دارد و از جوانب مختلف می‌تواند تحلیل و بررسی شود؛ هم از بُعد عبادی – ‎تربیتی و هم از بُعد سیاسی – ‎اجتماعی. از همین رو، توجه به ابعاد مختلف این بخش از سیرۀ امام رضا (علیه‎ا السلام) می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل مورد ابتلا در جامعۀ اسلامی باشد. در این مقاله سعی شده است ضمن بازخوانیِ واقعۀ تاریخیِ نماز باران امام رضا (علیه‎ا السلام) کارکردها و…

چکیده سبک تربیتی امام ‎رضا (علیه‎ا السلام) در تربیت کودکان یکی از ابعاد سبک زندگی اسلامی است. نوشتار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد پاسخگویی به این سؤال اساسی است که سبک تربیتی امام ‎رضا (علیه‎ا السلام) در تربیت کودکان چگونه بوده است؟ سبک تربیتی امام ‎رضا (علیه‎ا السلام) قبل از تولد کودکان به گونه‌ای بوده است که به اموری همانند انتخاب همسر و مادر شایسته، رعایت آداب مباشرت، مراقبت‌های بارداری و… توجه داشته و پس از تولد و در روزهای آغازین تولد به آداب و سننی همانند گفتن اذان و اقامه در گوش چپ و راست، انتخاب نام…

چکیده آیات تطهیر، ولایت، اولی ‎الأمر، تبلیغ و آیات مشهور دیگر از دیرباز بخشی از مشهورترین استنادهای کلامی امامیه بوده است. آیات قصص کمتر مورد توجه مفسران و متکلمان امامی قرار گرفته است، در حالی که ائمه اطهار (علیهم‎ا السلام) در تبیین و دفاع از آموزه امامت عنایت بسیاری به قصص قرآن داشته‌اند. در این نوشتار تلاش شده با تکیه بر روایات امام ‎رضا (علیه‎ا السلام) در مصادر روایی متقدم، به منظور بازسازی الگوی استنباط و استناد کلامی و دستیابی به شیوه‌‎های پاسخگویی به شبهات کلامی در حوزه امامت، استنادهای تفسیری ـ کلامی امام به آیات قصص در حوزه امامت…

چکیده اسلامی سازی روش‌‎ها و نظریه‌های علوم انسانی و تجربی، از نقطه ‎نظرات بیش از دو دهه مقام معظم رهبری (مد‎ظله ‎العالی) بوده است. از آنجا که عصر امام ‎رضا (علیه‎ا السلام) با جولان جریان‌های انحرافی مشهور است، شیوه ارتباطی حضرت (علیه‎ا السلام) آموزه‌‎های نادری را در علم ارتباطات عرضه می‎کند که ضابطه ‎مند است. بر این اساس، با جستاری در ارتباطات ایشان در مواجهه با فرقه‌های انحرافی، با بیان مدل پیشنهادی، گامی به سوی نظریه ارتباطات اسلامی برداشته شده است. این تحقیق با هدف رویکردشناسی ارتباطات امام رضا (علیه‎ا السلام) در مواجهه با جریان زیدیه و به روش تحلیلی…

چکیده مجموعه حدیثی کافی نوشته محمدبن یعقوب کلینی از مجموعه‌های مهمّ حدیثیِ شیعیان اثنی ‎عشری است. برخی از مستشرقان تفاوت‌های میان این اثر با مجموعه حدیثی دیگر شیعی یعنی بصائر الدرجات را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که کافی هرچند از نظر محتوایی همانند بصائر الدرجات نماینده فضای غالیانه قم است اما چون شیعیان عقل‎گرای بغداد را مخاطب قرار داده، در انتخاب احادیث و چینش آنها به نوعی راه اعتدال را پیموده است و بر خلاف کتاب بصائر الدرجات، اموری که محتوایی خارق ‎العاده داشته ـ همچون علم نامحدود امامان (علیهم‎ا السلام)، منابع غیرعادی این علوم و نیز…

چکیده در جوامع حدیثی و تفاسیر شیعی و کتب معاجم قرائات، روایات متعددی وجود دارد که قرائتی را به ائمۀ شیعه(ع) به‌ویژه امام صادق(ع) منسوب می‌کند. بیشتر این روایات برگرفته از کتاب القرائات سیّاری است. سیّاری معاصر امام‌هادی(ع) از کاتبان طاهری و در خدمت دربار عباسی است. وی در کتب رجال، به‌شدت تضعیف شده، با این‌حال روایات وی به‌صورت گسترده در تفاسیر راه یافته است. در این پژوهش با استفاده از روش تطبیق قرائات سبع و قرائات تفسیری صحابه با قرائات منسوب به اهل‌بیت(ع)، و همچنین تحلیل زمینه‌های تاریخی صدور این روایات، تلاش شده است علت جعل این روایات و…