مقالات

چکیده در جریان نو شدن مذهبی، پژوهش در زمینه استشراق و شیعه ­پژوهی، جایگاه ویژه‌­ای دارد و در این میان، ویلفرد فردیناند مادلونگ[1] به­ سبب آثار بسیارش، مستشرقی برجسته و شایسته توجه است. در این نوشتار، کتاب جانشینی محمد(ص) او، بررسی شده تا دیدگاه و تفکر وی درباره جانشینی پیامبر(ص) دست‌مایه بررسی و نقد قرار گیرد. بدین ­منظور، با بررسی دوره ­های خلافت ابوبکر، عمر، عثمان و حضرت علی(ع)، به تبیین دیدگاه ایشان در زمینه تدبیر، آینده­ نگری، سیاست­مداری و تحولات سیاسی در دوره هریک پرداخته شده است. با توجه به رویکرد تحلیل تاریخی ـ جامعه ­شناختی که کتاب جانشینی…

چکیده جنبش اسماعیلیه در واپسین سالهای سده سوم قمری در مغرب اسلامی با همت داعیان فعالی چون ابوعبدالله شیعی پس از مبارزات طولانی فرهنگی و توفیقات نظامی با تکیه بر شرایط سیاسی حاکم بر مغرب میانه و بهره‌گیری از نارضایتی قبایل کتامه از وضع موجود به بار نشست و دولتی منتسب به علویان فاطمی در آن سرزمین تاسیس شد. مدد رسان فاطمیان در احاطه بر مغرب و دست اندازی بر دولت‌های مقارن آنان، استراتژی گفتمانی متکی بر اندیشه مهدویت و بهره‌گیری از شعارهای نافذ برای جلب رضایت سرخوردگان اجتماعی و تبلیغ ظهور مهدی به‌عنوان ناجی ظلم دیدگان بود. گرچه این…

چکیده یکی از مذاهب اسلامی شیعه است که با رحلت رسول خدا (ص) چهره سیاسی خود را نشان داد. این گروه مانند سایر مذاهب، در مسیر حیاتش دچار انشعاب‌هایی گردید. امامیه و اسماعیلیه به عنوان دو گروه از این آیین در قرن سوم تا پنجم هجری بر بخش‌های مهمی از جهان اسلام تفوق فکری و سیاسی داشته‌اند. در این پژوهش تلاش بر آن بوده است با رجوع به منابع مکتوب کتاب‌خانه‌ای، در آغاز گزارشی از وضعیت خاندان‌ها و حکومت‌های امامی و اسماعیلی در این بازه زمانی ارائه گردد تا از گستره حکومتی و سرزمینی ایشان آگاهی لازم به دست آید….

چکیده تنش میان انسان‌ها، همواره ذهن مدیران جوامع بشری را به خود معطوف داشته است. اقتصاد از جمله مهم‌ترین علت‌های بسترساز تعارض در جامعه به شمار می‌آید. جامعه نبوی نیز از این امر جدا نبود. پیامبر(ص)، به عنوان اولین حاکم جامعه اسلامی، هم با این موضوع مواجه بودند و هم به آن توجه داشتند. اما به این موضوع، در پژوهش‌های علمی توجه جدی صورت نگرفته، لذا این سؤال مطرح است که اقتصاد، چه نقشی در ایجاد تعارض در مدینه داشته و پیامبر(ص) چگونه با آن مواجه شده‌اند.(سؤال) در آغاز تأسیس حکومت اسلامی، تنش‌های برآمده از مسائل اقتصادی بیش‌تر رخ‌ نمود…

چکیده منابع شناخت اسماعیلیه در هفت قرن اول هجری چهار دسته‌ اند: امامیه، اسماعیلیه، اهل سنت، و تحقیقات اخیر. برای واکاوی دلایل اقبال شیعیان به اندیشه اسماعیلیه شناخت فضای فرهنگی، سیاسی، و کلامی حاکم بر این دوره ضروری است. تصور اولیه (ارشدیت اسماعیل و مورد علاقه امام بودن) و تکذیبه بعدی ایشان (گناه‌کار بودن اسماعیل) در کنار هم موجب بروز دو نوع اشتباه بزرگ شد. مبانی اقتدار اندیشه اسماعیلیه در ابتدا بیش از توسعه نظامی بر توسعه فکری استوار بود. لازمه این اقتدار نخبه‌گرایی و توجه به اندیشه و باطن هستی (باطنی‌گری) بود. بر این مبنا، «دعوت» اساس و بنیان…

چکیده رسول خدا(ص) در مدینه در زمینه­‌های اقتصادی – دینی، سیاست‌های کلانی در جهت اعتلای تجارت اسلامی، توسعه اقتصادی و همچنین، بازسازی بازار اتخاذ کرد. با اقدامات اصلاحی و بنیادی، امور تجاری – بازرگانی در دراز مدت از انحصار یهودیان خارج شد و با تشویق مسلمانان به تجارت داخلی و خارجی، دریافت مالیات از بازار مسلمانان ممنوع شد. همچنین تجار به منزله مجاهدان راه خدا تلقی شدند و تجارت داخلی و خارجی بر پایه قوانین اسلام نیز در بین قبایل و کشورهای همجوار گسترش یافت. همچنین، با تداوم این سیاست‌ها و اهتمام ویژه پیامبر(ص) در تدوین برنامه‌ای منطقی و عملی،…

چکیده زیدیان پس از قیام زید و یحیی، پیوستن به جنبش حسنیان را در راستای باورهای خود دیدند و با نفس‌ زکیه بیعت کردند. با روی‌ کار آمدن عباسیان، بزرگان حسنی، که از پیش خود را لایق حکمرانی می‌دانستند و در این مدت صاحب پیروانی شده بودند، حکومت آنان را نامشروع خواندند و فعالیت سیاسی خود را ادامه دادند. ثمره حمایت زیدیان از جنبش حسنی، پنج قیام مهم در قرن دوم بود. نوشته حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با هدف دست‌یابی به چگونگی مناسبات سیاسی این دو گروه، به وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آنان پیش از قیام…

این فایل به تبیین و دفاع از شاخص‌های کلیدی امامت در اندیشۀ شیعی می‌پردازد که در پاسخ به ادعاهای مطرح شده در مقاله‌ای با عنوان «بازخوانی امامت در پرتو نهضت حسینی» نگاشته شده است. نویسنده استدلال می‌کند که ویژگی‌هایی مانند نصب الهی، نص شرعی، عصمت و علم کامل امام به شریعت، از باورهای اصیل و ریشه‌دار شیعه هستند و نه نوآوری متکلمان قرون سوم و چهارم. این مفاهیم هرچند ممکن است در همۀ سخنان ائمه(ع) به صراحت ذکر نشده باشند، اما در مجموعۀ روایات و مبانی کلامی شیعه حضور پررنگ و غیرقابل انکاری دارند. مقاله به نقد این دیدگاه می‌پردازد…

این مقاله به بررسی مفهوم «سوء ظن» (بدگمانی) از منظر اسلام می‌پردازد و به طور خاص به تبیین مواردی می‌پردازد که در آنها سوء ظن نه تنها مذموم نیست، بلکه به عنوان «حزم» (دوراندیشی و احتیاط) و نشانه عقلانیت توصیه شده است. نویسنده با استناد به آیات، روایات و سیرۀ معصومین(ع) نشان می‌دهد که اگرچه سوء ظن بی‌منطق نسبت به مؤمنان حرام است، اما در مواجهه با دشمن، در امور حکومتی، برای حفظ اسرار و در مواردی که شواهدی بر خلاف ظاهر وجود دارد، احتیاط و «سوء ظن عاقلانه» ضروری است. نمونه‌های عینی از رفتار پیامبر(ص) و امام علی(ع) —…

چکیده هدف این پژوهش، تحلیل «حسن خلق» در روایات اسلامی است. روش پژوهش کتابخانه‌ای و تحلیل محتواست. یافته‌های این پژوهش در بعد چیستی آن است که اولاً، حسن خلق مربوط به قلمرو روابط اجتماعی است، نه همه قلمروها؛ ثانیاً، برای مصادیق آن، دست کم در این پژوهش، هشت مصداق به دست آمد که عبارت‌اند از: الفت‌گیری و الفت‌پذیری، نرم خویی، خوش‌گویی، خوش‌رویی، شوخ‌طبعی، خرسندی در خوشایندها، ناخرسند نشدن در ناملایمات، و مهار خشم. در بعد چگونگی تأثیر، سه عنصر (وسعت، سهولت و زینت) بیان کننده آن هستند؛ به این شکل که حسن خلق یک خُلقِ مثبتِ توسعه یافته‌ای است که…

چکیده با ظهور اسلام در شبه‌ جزیرﮤ عربستان ساختار غیرمتمرکز و توسعه‌ نیاﻓﺘﮥ آن دچار لغزش شد. نظام اجتماعی و سیاسی حاکم بر آن که بر قبیله مبتنی بود، برای اداﻣﮥ حیات و بقای خود واکنش نشان داد. در این میان برخی قبایل و طوایف نیز که اسلام را برای خود دارای کارکرد می‌دانستند و آن را پذیرفته بودند، با هجرت پیامبر اسلام(ص) و مسلمانان، زﻣﻴﻨﮥ شکل‌گیری حکومت اسلامی را مهیا کردند. تفاوت رویکرد این قبایل در دو قطب ظهور اسلام، یعنی مکه و مدینه که یکی خاستگاه اسلام بود و دیگری بستر گسترش رسالت پیامبر، با توجه به نسب…

چکیده این پژوهش در پی فهم زمینه‌ها و علت‌های مؤثر در انتخاب امیران کوفه و همچنین برکناری آنها در دوران خلافت عمربن‌خطاب است. برای انجام این پژوهش فرمانروایی یکی از امیران مشهور کوفه، یعنی عماربن‌یاسر، بررسی می‌شود که به دستور خلیفه وقت، عمربن‌خطاب، انتخاب شد و پس از یک سال عزل شد. از آنجا که دربارﮤ این موضوع به‌صورت پراکنده و متناقض گزارش‌هایی در منابع اسلامی آمده است و پژوهش‌های معاصر یا بیشتر رویکرد توصیفی داشته‌اند یا به ابعاد مختلف آن کمتر توجه کرده‌اند، ضرورت پژوهش بیشتر دریافت می‌شود. پژوهش کتابخانه‌ای حاضر از نوع مطاﻟﻌﮥ تاریخی و توصیفی و تحلیلی…